Không dự đoán được chính xác hạnh phúc trong tương lai của chúng ta làm cho hiện tại của chúng ta trở nên tồi tệ hơn.
Thời thơ ấu, chúng ta đều lập một giao ước với Phe bóng tối. Nó giống như vầy, ‘Chúa thân yêu, giá mà người ban cho con một điều này, thì con sẽ không bao giờ xin thêm bất kỳ điều gì nữa.’ Mong ước đầu tiên đó thường tập trung vào việc có được một đôi giày trượt băng mới hoặc được thức khuya để xem một bộ phim hoặc làm chú chó đã chết sống lại. Giả dụ như vậy đi, chúng ta liên tục ước gì, và chúng ta chưa bao giờ dừng mong đợi về một hạnh phúc cuối cùng của một số niềm hạnh phúc trong tương lai.
Bây giờ lớn hơn, tôi phát hiện thấy bản thân đang có những ước gì (trưởng thành hơn) nhiều lần trong một ngày. Như sáng nay, tôi đếm được 3 điều ước trong số chúng. Ước gì họ gửi cho chúng ta thứ chúng ta yêu cầu. Ước gì chúng ta sống gần bà ngoại hơn. Và ước gì những việc chỉ có thể hoàn thành trong tháng 11 có thể được làm xong ngay bây giờ. Ước gì những điều đó đạt được thì mọi việc sẽ ổn.
Nỗ lực dự đoán về việc chúng ta sẽ cảm nhận như thế nào trong tương lai, ước gì một thứ nào đó khác đi, được gọi là dự báo cảm xúc (affective forecasting). Không hiểu điều này một cách đúng đắn là một trong những điều hay ho nhất nhưng bí ẩn và đáng buồn của tâm trí. Chúng ta đánh giá quá cao tác động tương lai của việc chiến thắng trong những cuộc thi thể thao, sống ở những nơi có nhiều ánh nắng, và mất những người thân yêu. Trong trường hợp của những sự kiện xảy ra một lần như thắng hoặc thua, tác động thường được gọi là xu hướng tác động (impact bias). Chúng ta không nhận ra những sự kiện bi thảm đứng cô lập thì trông thực sự bi thảm, nhưng tác động thật sự của những sự kiện đó sẽ xảy ra trong những tiểu tiết tiêu biểu hơn của cuộc sống chúng ta. Nó là những đáp ứng cảm xúc của chúng ta trước những tiểu tiết đã kiểm soát những cảm xúc trong hiện tại của chúng ta.
Đối với những sự kiện lâu dài như thời tiết California, chúng ta một lần nữa không nhận ra, chính những tiểu tiết của cuộc sống chế ngự một ngày. Xem một đứa bé học đi, lái xe trong tình trạng kẹt xe, mùi vị của quả xoài tươi, và toilet không xối nước: phản ứng của chúng ta trước những chuyện đó sẽ che mờ ánh sáng lờ mờ của những ước gì của chúng ta.
Một nghiên cứu của Tim Wilson chứng minh điều này một cách thú vị khi hỏi mọi người họ sẽ cảm nhận như thế nào về một sự kiện trong tương lai mà sau đó xảy ra, như chiến thắng hoặc thất bại trước một đội bóng trường đại học đối thủ. Trong một tình huống, trước khi đưa ra dự đoán của họ, mọi người được yêu cầu miêu tả một cách chi tiết những sự kiện của một ngày tiêu biểu trong tương lai. Những người không miêu tả về những tiểu tiết vụn vặt của một ngày trong tương lai thì đã đánh giá quá cao tác động của những sự kiện trong tương lai. Còn những ai nghĩ về những tiểu tiết lặt vặt thì có những dự đoán chính xác hơn, nhận ra sự khác biệt giữa thực tế và sự cường điệu tâm lý của họ.
Điều nghịch lý gây tò mò đó là khi chúng ta tập trung vào những ước gì trong tương lai, chúng ta có xu hướng mất tập trung vào những tiểu tiết của hiện tại. Những tiểu tiết đó là những cơ hội để cải thiện hoàn cảnh trong hiện tại của chúng ta. Chúng bao gồm: làm những việc chúng ta nên làm, như thanh toán các hoá đơn, nhớ tắt lò sưởi, mua giấy vệ sinh, không uống bia và sửa cầu tiêu. Những tiểu tiết đó ảnh hưởng đến phản ứng cảm xúc của chúng ta trước hiện tại, mỗi lần chúng ta không thực hiện chúng.
Quan trọng hơn, những tiểu tiết bao gồm làm những việc khiến cuộc sống đáng sống ngay từ đầu, như cho những người xung quanh chúng ta biết rằng chúng ta cảm kích họ, đưa con chúng ta đi đạp xe và hôn chú chó cưng. Những ước gì không bao giờ khiến chúng ta làm những việc đó. Những ước gì có thể chưa bao giờ nâng cao chất lượng của những tiểu tiết mà chúng ta đang sống ngay bây giờ, vì chúng không tính đến những tiểu tiết. Những tiểu tiết ảnh hưởng đến tương lai của chúng ta theo cách mà ước mơ của chúng ta sẽ không bao giờ làm được.
References: Wilson et al. (2000). Focalism: A source of durability bias in affective forecasting. Jounral of Personality and Social Psychology, 78, 821-836.
Rubi dịch
Nguồn
http://www.psychologytoday.com/collections/201409/top-posts-september-2014/12-the-paradox-if-only
