[KN KHÁC] Đôi điều về tư tưởng và phương thức đọc sách

kieuphuong

Thanh viên kỳ cựu
Nói chung, không có một quy chuẩn nào về chuyện đọc sách, có quyển sách (nhất là nếu được coi là kinh điển) thì nên đọc kĩ, nhưng nhiều quyển thì chỉ cần đọc qua lấy ý chính, mà có khi chỉ cần nghe người khác nói lại là đủ. Cái này là cả một nghệ thuật.
Đọc quá kĩ thì mất thời gian mà chưa chắc hiệu quả, bởi vì, cái người ta nghĩ ra mình cũng có thể nghĩ ra, chưa chắc cần phải đào bới quá kĩ nhưng cái người khác đã đào bới, thay vì thế mình chỉ cần nắm ý đồ, rồi tự dùng tư duy của mình để bắt theo mạch của tác giả để suy nghĩ phân tích tiếp, có khi lại ra nhiều cái hay hơn. Vì thế, có khi một quyển sách vừa đọc các tên của chương mục đã hiểu viết gì ở trong, hay có khi chỉ cần đọc tên quyển sách là đã có thể nắm được vấn đề.
Tôi trước khi đọc một quyển sách, đều cố gắng dự đoán xem mình cần tìm những gì từ nó. Sau đó, khi đọc mỗi một chương mục, tôi đều tự tư duy xem họ viết gì ngay sau khi nhìn thấy tít của chương mục đó, nếu cảm thấy vấn đề đấy đơn giản mình hiểu ngay được, thì tôi chỉ đọc lướt qua hay thậm chí không đọc nội dung của nó nữa để chuyển sang chương khác. Ví dụ quyển "1000 điều tâm đắc của Dale Carnegie" tôi hầu như chỉ lướt qua các cái tít của từng điều, không đọc ví dụ và phân tích. Nếu mà mình cảm thấy chưa hiểu hoặc chưa đủ, tôi sẽ đọc cẩn thận, và đối chiếu với những cái mình đã nghĩ trước với cái mình vừa hiểu được.
Nhiều khi chỉ cần nghe ai nói về một quyển sách nào đó, là ta đã nắm được vấn đề, không cần phải tìm đọc. Đơn giản vì không ai có thể đọc hết sách trên đời, nên mới cần thảo luận học hỏi lẫn nhau, và các forum trên mạng phải chăng cũng vì một mục đích đấy mà tụ hội được bao con người uyên bác.
Nhưng phải rất coi chừng với chuyện đọc lướt hay chỉ nghe người khác nói. Đó là vấn đề nguyên bản. Ví như người ta vẫn chẳng tranh cãi suốt về chuyện bản gốc của các dị khảo. Giả sử, nghe ai nó về Khổng chẳng hạn từ anh A, thì đó đã là Khổng của A, mà nếu A lại nghe từ B, thì đó là Khổng của B và A, rồi cứ như thế truyền miệng, cuối cùng qua vài đời F lai, Khổng chắc thành cái gì rồi chứ và nếu một sự nhầm lẫn tam sao thất bản tai hại về tên tuổi, có khi nó thành ông Kổng, hay ông Cống nào đó chẳng ai nhận ra nữa.
Hôm xem chương trình gì đó của chị Tạ Bích Loan về những người nước ngoài yêu Việt Nam, có một bà Lady Bolton người Mỹ nghiên cứu về Cụ Hồ, nói một vấn đề làm ai đó sẽ giật mình. Đó là, Cụ Hồ trong bản tuyên ngôn 2-9-45 đã thay đổi một chút trong lời mở đầu mà mọi người vẫn cho là Bác lấy nguyên trong Tuyên ngôn của Mỹ. Trong bản tuyên ngôn Mỹ cách đây 400 năm, thì là "mọi đàn ông (all men) sinh ra đều bình đẳng" vì cái hồi đấy phụ nữ đâu có quyền gì, về sau khi có sự bình đẳng cho phụ nữ, nên cái từ men nó mới đại diện cho con người nói chung. Bác đã rất tiến bộ khi đã chuyển thành: all men  mọi người, quả là rất hợp lý vì "giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh" mà, các bà cũng ghê lắm chứ.
Lại một ví dụ nữa về Cụ Hồ. Lời dạy nguyên gốc của Bác cho ngành y: "Lương y PHẢI như từ mẫu" về sau bị mất đi từ "phải". Lương y làm sao mà là từ mẫu được, mà phải như từ mẫu chứ, cái từ PHẢI nghe có vẻ cưỡng ép đầy trách nhiệm ấy xét ra cũng có ý nghĩa và chuẩn xác ghê gớm lắm, nghĩ ra thấy thật đắt.
Vì vậy, việc tìm đọc kĩ càng và nguyên gốc cũng rất cần thiết, đặc biệt là các sách được coi là kinh điển cho một lĩnh vực nào đó. Tôi nhận ra, trong một đống sách mình mua về một vấn đề/lĩnh vực nào đó, thì hoá ra, chỉ có độ 1-2 quyển là cơ bản, và các quyển còn lại đều chỉ là ăn theo, dựa vào đó mà viết thêm. Chẳng hạn Đắc Nhân Tâm cũng có thể coi là kinh điển trong cách đối nhân xử thế trong thời hiện đại. Nhờ đã đọc kĩ nó, nên các quyển ăn theo về sau, tôi chỉ đọc lướt qua, ví dụ như "1000 điều tâm đắc của Dale". Thế nhưng, riêng cái chuyện xác định thế nào là kinh điển cũng ối việc ra, vẫn cần cái linh cảm nào đó, một sự linh cảm có thể rèn luyện bằng kinh nghiệm.
Riêng cái cảm giác là có nên đọc kĩ, đọc lướt hay bỏ qua một quyển sách hay một chương mục đã đòi hỏi một sự không đơn giản rồi, cần rèn luyện và kinh nghiệm. Một người thầy của tôi có nói, phải mất nhiều tiền ngu mua sách thì mới biết cách mà chọn sách, mà để biết cách đọc sách còn lâu hơn. Thầy còn thú thật là đọc từ năm còn nhỏ mà đến gần 40 mới gọi là tạm biết cách đọc sách, sau khi đã đọc nhầm rất nhiều sách
Trên tôi đã nói về cách tiếp cận với sách, hay là cách mở sách, bây giờ là đến lúc gập sách lại. Một lần đọc trên tạp chí Tia sáng (số ??) có một bài của GS. Hồ Ngọc Đại viết về cách đọc sách. Ông có viết rằng nếu bảo sinh viên tóm tắt một quyển sách trong 1 trang thì ai cũng làm được, nhưng khi bảo tóm tắt trong một vài câu thì đã khó khăn hơn, mà tóm tắt trong 1 câu thì hầu như ít người làm nổi, mà tóm tắt trong một từ ngữ thì đúng là hầu như không ai thực hiện được (trong đám học sinh của ông). Nghĩ quả là có lý trong cái sự đọc sách ấy, khi ta đã hiểu được sách, thì làm sao để ghi nhớ rồi có lúc mang ra vận dụng.
Tôi có đọc đâu đó câu nói: “Ngày này, người ta không còn cố gắng để ôm trọn kiến thức, mà chỉ cố gắng chèo chống trong đại dương kiến thức”. Nếu ai đã học Research methods, chắc hẳn biết tree-diagram (tương tự như sơ đồ dàn ý), một cái xương sống cho toàn bộ nghiên cứu. Việc ghi nhớ thông tin cũng thế, ta cần tạo một tree-diagram cho một kiến thức hay sách. Từ việc tóm tắt thành một trang với khá nhiều thông tin nhánh, ta tiếp tục tóm tắt hay tổng quát trong một vài câu, rồi thêm một bước nữa là từ ngữ, ta đã thiết lập được một tree-diagram quản lý thông tin. Quá trình lấy thông tin ra lại sẽ là quá trình ngược lại, từ một từ hay ngữ khoá (key word or phrase) ở cấp 1 của tree-diagram, ta sẽ khai triển được bước cao hơn là các câu khoá, rồi đoạn khoá, từ đó cứ thế phát triển, ta có thể lần ra toàn bộ quyển sách hay kiến thức. Việc tóm lược thông tin thành các từ ngữ khóa theo một hệ thống nhiều cấp, nhiều tầng là rất cần thiết. Việc này có thể được liên tưởng với việc dựng hay vẽ một cái cây, phải bắt đầu từ gốc hay thân, rồi cành rồi mới đến lá. Làm gì cũng phải có hệ thống, đọc sách và nhớ sách càng phải thế.
Như vậy việc mở sách ra (phân tích) rồi đóng sách vào (tổng hợp) cũng lắm chuyện lắm, chẳng có một quy tắc nhất định nào cả, hoàn toàn phụ thuộc vào chính khả năng và kinh nghiệm của người đọc, túm lại là phải "nghệ thuật", không bàn hết nổi.
 

kieuphuong

Thanh viên kỳ cựu
Dạy cách đọc

Phạm Toàn


Tạp chí Người đọc sách
Nhiều nhà văn hoá thường hay lo lắng những chuyện tày đình, ít khi nghĩ đến những tiểu tiết. Chẳng hạn, các vị thích bàn chuyện đọc sách với nội dung cao siêu tới đâu, cách thức nhấm nháp nghệ thuật biểu đạt sách vở, nhưng ít khi chú ý đến chuyện dạy cho học sinh và sinh viên biết cách đọc.


Trước hết, có chuyện về sinh lý của con mắt khi ta đọc. Con mắt ta hoạt động như thế nào khi chúng ta đọc sách? Không ít người cho rằng con ngươi mắt ta cứ lừ lừ mà tiến từng tiếng rồi đọc cho đến hết. Thực ra thì không phải vậy. Người ta đã quay phim cách đọc của người đọc giỏi thì thấy rằng con ngươi mắt nhảy từng bước theo dạng chữ, mỗi lần nhảy thì nó tóm gọn một cụm 3 tiếng hoặc 4 đến 5 tiếng. Còn điều này nữa cũng lạ, ấy là bước nhảy của con ngươi từ dòng trên xuống đầu dòng dưới sẽ không rơi vào tiếng đứng ở đầu dòng, mà vị trí rơi của con ngươi mắt ta sẽ vào tiếng thứ hai hoặc thứ ba.
Sinh lý của con mắt khi ta đọc là những bước nhảy như vậy thế nhưng các giáo viên dạy lớp 1 lại cứ bắt con trẻ lấy ngón tay trỏ đi di vào từng chữ để đọc. Có cô giáo đi thi dạy giỏi lại còn "sáng tạo” cung cấp cho mỗi em một cái que thật đẹp để các em dùng que chỉ chỏ vào từng tiếng mà đọc. Các nhà tổ chức thi dạy đọc tiếng Việt cũng không khi nào uốn nắn cách dạy theo lối "bắn tốc độ” ở đường cao tốc như vậy. Sự chăm chút của giáo viên với cái que chỉ chỏ từng chữ khi đọc đã làm cho chiếc xe đọc của các em bị “bó phanh”.
Người ta còn đó được cả phần năng lượng tiêu thụ cho mỗi bước nhảy của con ngươi mắt khi ta đọc. Năng lượng tiêu phí cho mỗi bước nhảy đó tương đương với năng lượng cho một bước leo núi. Một ngày đọc sách 8 giờ, không tính đến năng lượng tiêu tốn cho chuyện suy nghĩ về nội dung, chỉ tính riêng chuyện những bước nhảy sinh lý của con ngươi mắt cũng tiêu phí năng lượng tương đương với 40 dặm leo dốc. Thảo nào, đọc sách cũng mệt!
Tuy biết rõ sinh lý của mắt khi đọc, nhưng không phải ai ai cũng đọc giỏi ngay. Vì thế, người ta chia ra ba trình độ. Loại kém nhất để cho con ngươi dịch chuyển chậm và đọc từng tiếng. Loại cao hơn thì đọc từng cụm tiếng . Và loại "siêu” hơn nữa thì còn biết đọc lướt nghĩa là đọc những từ khoá nằm cả theo chiều dọc lẫn chiều ngang của trang báo hoặc trang sách. Học sinh lớp 1 theo chương trình cải cách không được phép đánh vần hoặc đọc theo kiểu ê a, càng không bao giờ cho chỉ ngón tay mà đọc, nên sau khi học hết học kỳ I nhiều em đạt tốc độ đọc mỗi phút 60 tiếng. Tốc độ đó còn tăng hơn nhiều nếu vừa đọc đúng cách và vừa đọc với hứng thú về nội dung. Tài liệu của John Francis Mckey cho biết, trong thời gian dùng cà phê và ăn điểm tâm buổi sáng, Tổng thống Kennedy đọc được 25 nghìn chữ.
Nhưng làm thế nào để đọc nhanh cỡ ông Kennedy? Đọc báo chí, thì học cách chú ý đến những tít lớn, sau đó đến những phần in đậm, sau đó mới lướt vào nội dung bên trong mỗi bài nếu ta quyết định đọc nốt. Tiếc rằng nhà trường phổ thông của ta hiện vẫn còn coi việc đọc báo như một công việc tuỳ thích, chưa có hướng dẫn cách đọc như vừa nêu.
Còn với sách, dĩ nhiên là sách nghiên cứu, thì cần huấn luyện cách đọc theo 4 bước như sau cho học sinh trung học và sinh viên.
Bước 1 : Đọc nhanh mục lục, đọc lướt tên các chương để biết cấu tạo cuốn sách. Người ta khuyên nên giới hạn công việc này trong vòng 5 phút. Nếu quyết định đọc tiếp, thì sang bước 2.
Bước 2: Đọc các câu mở đầu và những câu kết luận mỗi chương. Bên trong mỗi chương thì đọc nhanh những câu đầu và câu kết của các đoạn. Thời gian cho mỗi chương là 3 - 4 phút. Đánh dấu bằng bút màu những chỗ cần chú ý. Nếu thấy cần tiếp tục thì sang bước 3.
Bước 3: Tiếp tục đọc cả cuốn sách hoặc chọn những chương có giá trị cho công việc tìm kiếm thông tin của mình để đọc kỹ hơn.
Bước 4: Tìn thông tin là những ý tưởng ở cả cuốn sách hoặc ở những chương sách đã được đánh dấu. Tự mình tranh cãi về nội dung của những điều đã lựa chọn cho riêng mình. Suy nghĩ và tìm tài liệu liên quan.
Học cách đọc theo 4 bước như thế liên quan đến động cơ và hứng thú đọc. Động cơ và hứng thú không phải là cái có sẵn mà là cái được hình thành dần. Nói như Nhà toán học Nga Markushevich, ta đọc, ta đọc mãi, và đọc cho tới khi ta tìm ra cuốn sách ngỡ đâu như tác giả viết riêng cho ta đọc.
Muốn đạt được trình độ đọc sách như thế, cần dạy cách đọc như là sự đi tìm điều mình không chờ đợi trong cuốn sách đang đọc. Cái bất ngờ không chờ đợi đó chính là thông tin, nhưng không phải là thứ thông tin chung chung, mà là thông tin gây hứng thú. Tất nhiên, thông tin phải nhằm giải quyết một công việc, và một lần nữa ta lại thấy thái độ học hờ hững, học cho qua ngày, học mà không biết học xong mình sẽ làm gì, thì làm sao có nổi động cơ và hứng thú đọc sách?

--------------------------------------
 

Bình luận bằng Facebook

Similar threads
Thread starter Tiêu đề Diễn đàn Trả lời Date
H Tại sao có những người rất thích chỉ trích người khác? Kỹ năng khác 2
H Sự khác nhau giữa lời khuyên tốt và kém Kỹ năng khác 0
H Tập trung vào những điểm khác nhau cho phép tôi hiểu bạn tốt hơn Kỹ năng khác 1
H Những động cơ khác nhau của sự lười biếng Kỹ năng khác 1
H Sự im lặng có vai trò như thế nào khi lắng nghe người khác ? Kỹ năng khác 0
D [KN KHÁC] Tại Sao Cần Chỉ Dẫn Cho Quản Lý Cấp Cao Về Đánh Giá Huấn Luyện? Kỹ năng khác 0
thien_duong_mau_tim [KN KHÁC] Thế nào là 1 tình bạn chân chính? Kỹ năng khác 1
lady [KN KHÁC] Làm thế nào để có thể học tốt trên ghế Đại học? Kỹ năng khác 5
ythan3 [KN KHÁC] cảnh quê hương tôi Kỹ năng khác 1
ythan3 [KN KHÁC] Nếu chỉ còn một ngày để bạn sống ......... Kỹ năng khác 1
D [KN KHÁC] Luật cư xử với chiếc xe đổ rác Kỹ năng khác 0
ythan3 [KN KHÁC] Mưa quá khứ và hiện tại Kỹ năng khác 2
thien_duong_mau_tim [KN KHÁC] Kỹ năng về tình bạn Kỹ năng khác 7
D [KN KHÁC] Khát vọng của nàng Violet Kỹ năng khác 0
trangdang [Kỹ năng khác] Trưởng thành từ những cuốn sách: 1. Đắc nhân tâm. Kỹ năng khác 4
D [KN KHÁC] Cách người Mỹ dạy học sinh tiểu học Kỹ năng khác 2
D [KN KHÁC] Cuộc đời và những vòng tay Kỹ năng khác 0
D [KN KHÁC] Cải thiện quy trình hiện tại Kỹ năng khác 0
D [KN KHÁC] Mẹ và cuộc hành trình của bạn Kỹ năng khác 1
O [KN KHÁC] Tự học và những con số biết nói Kỹ năng khác 2
D [KN KHÁC] Hãy thử một cách khác Kỹ năng khác 1
nhoccan219 [KN KHÁC] sơ lược về kỹ năng sinh tồn Kỹ năng khác 0
D [KN KHÁC] Tìm hiểu thực tế Kỹ năng khác 0
D [KN KHÁC] Đắc Nhân Tâm – Nguyên Tắc Vàng Số 15 Kỹ năng khác 0
benny [KN KHÁC] [you] cùng chia sẻ kỹ năng đi rừng nhé! Kỹ năng khác 9
huxu456 [KN KHÁC] Văn hóa Mỹ và Việt – những khác nhau trong giao tiếp Kỹ năng khác 1
blacksun [KN KHÁC] Trắc nghiệm khuynh hướng tính cách Online Kỹ năng khác 8
D [KN KHÁC] Tránh biến trẻ thành người thủ đoạn Kỹ năng khác 1
lampham [KN KHÁC] hãy đọc và suy nghẫm Kỹ năng khác 0
Happy Life [KN KHÁC] Hòa nhập thành công với môi trường làm việc Kỹ năng khác 12
huxu456 [KN KHÁC] Kỹ năng kiếm tiền của người giàu Kỹ năng khác 0
lampham [KN KHÁC] Sinh viên cần có kỹ năng mềm Kỹ năng khác 0
tangnam2 [KN KHÁC] Kỹ năng mềm - Quyết định 75% sự thành đạt Kỹ năng khác 1
Gio_xinh_091 [KN KHÁC] Luật hấp dẫn của một bề mặt trống Kỹ năng khác 1
lampham [KN KHÁC] Người trẻ Việt giàu hay nghèo? Kỹ năng khác 1
N [KN KHÁC] Bí quyết giúp người nhút nhát tạo dựng mối quan hệ Kỹ năng khác 0
N [KN KHÁC] Trị ''bệnh'' sợ nói trước đám đông Kỹ năng khác 0
D [KN KHÁC] Doanh nghiệp và trường kinh doanh chống tệ viết sai Kỹ năng khác 0
D [KN KHÁC] Đắc nhân tâm và mẹ Kỹ năng khác 0
benny [KN KHÁC] trangdang chọn đọc bài hay post bài? Kỹ năng khác 21
B [KN KHÁC] Bắt tay trong giao tiếp Kỹ năng khác 0
elsonhoang [KN KHÁC] Làm sao để viết tốc ký ? Kỹ năng khác 4
M [KN KHÁC] Các kỹ năng dành cho sinh viên năm cuối và người mới đi làm Kỹ năng khác 1
_xU_kUt3_ [KN KHÁC] Tình bạn kiểu "Tụ điện" Kỹ năng khác 1
auror_1102 [KN KHÁC] Ngày nói thật Kỹ năng khác 6
trangdang [KN KHÁC] Chìa khoá xử lý những thông tin phản hồi tiêu cực Kỹ năng khác 0
trangdang [KN KHÁC] Trắc nghiệm thiên hướng nghề nghiệp Kỹ năng khác 0
benny [KN KHÁC] Loạt bài về khóa học làm giàu của hoclamgiau.vn Kỹ năng khác 6
huxu456 [KN KHÁC] Sử dụng luật hấp dẫn để thu hút tiền đến với bạn! Kỹ năng khác 2
huxu456 [KN KHÁC] Áp dụng luật hấp dẫn để có mối quan hệ tốt đẹp! Kỹ năng khác 4

Similar threads

Similar threads

Similar threads

Top