Nguyễn Phi Vân
Chuyên gia
Đời này, người ta tư duy và hành xử rất khác nhau, không ai giống ai, không ai học ai. Cách hành xử, nó đến từ quan điểm sống đã hình thành trong quá trình sinh ra và lớn lên, từ giá trị mà thế giới bên ngoài đóng khung mình, từ giá trị mà gia đình và xã hội tiêm vào mình, từ những trải nghiệm tốt xấu cực kỳ cá nhân có thể dẫn đến những ngộ nhận hay quan niệm sai lầm, những data cảm xúc lệch lạc, những tổn thương, sợ hãi và nút thắt cộng dồn theo năm tháng. Có khi, có những trải nghiệm là lựa chọn, nhưng rất nhiều khi, trải nghiệm là bị ép buộc.
Dựa vào bao nhiêu đó thứ dù ta có được chọn hay không, con người hình thành những trường phái phản ứng khác nhau với thế giới bên ngoài, với cuộc đời và con người, với sự việc và sự kiện. Sau đây là những trường phái thường gặp.
Trường phái I, myself & Me
Đây là ông cụ ông kỵ của tổ ích kỷ, không để ý quan tâm gì tới ai. Ai sao kệ, đời sao mặc, miễn mọi thứ hay ho lợi lạc nó cứ một dòng chảy về phía mình. Đương nhiên tui phải được, được nhiều, được ưu tiên, được hết phần thiên hạ. Còn ai mất ai còn, ai chết ai quặt quẹo gì kệ họ, không mảy may ảnh hưởng gì tới cuộc đời tui. Đó, trường phái này là vậy, và trong xã hội hiện tại thì nó đông như kiến cỏ, do ảnh hưởng của nền tảng đạo đức suy đồi trong quá nhiều năm qua. Con người lại dễ nhiễm thói xấu và thích duy trì thói quen tiêu cực. Thành ra, người ta cứ vậy mà sát phạt, nhiều khi làm vì vô minh, u mê chứ cũng không có nhận thức gì.
Gặp trường phái này, chịu! Tránh xa nhất có thể, đừng mảy may hy vọng mình có thể cứu thế giới hay thay đổi họ. Hành trình của họ là tự chuyển hoá mình sau khi đi qua những cú sốc trong đời. Cũng nhiều người sẽ không bao giờ thay đổi chuyển hoá gì tới cuối đời, và không ai ảnh hưởng được miếng nào tới hành trình của họ.
Trường phái giao dịch
Đây là trường phái New Age của thế hệ trẻ hiện nay, sống và tương tác dựa trên lợi ích qua lại, tit for tat, trao đổi lợi ích sát phạt tui được gì anh được gì, một cách hết sức giao dịch bề mặt, không tình cảm nghĩa nhân gì ở đây hết. Cuộc đời đối với họ nó xèo xèo diễn ra như những hoạt động thường ngày, giành quyền lợi dựa trên khả năng đàm phán và trí thông minh cá nhân. Đương nhiên, đứa nào lưu manh hơn thì giao dịch thắng thế hơn, đứa nào yếu hơn thì thiệt thòi hơn hoặc thua cả một keo. Có chơi có chịu. Được thì được mà mất thì mất không đụng chạm tình cảm gì. Họ cũng không quan tâm ba chuyện làm người, đạo đức nhân nghĩa gì ở đời. Đời là cuộc đổi chác, thế thôi, không hơn không kém.
Gặp trường phái này, cá nhân tôi không thích liên quan, nhưng kỳ thực, để vận hành trong cái xã hội hiện tại thì trước sau cũng đụng. Có lúc, mình cũng cần đổi chác, giao dịch trong cái chợ đời. Miễn sao mình hiểu bản chất của nó để khỏi phải đầu tư tình cảm chi vào đó, rất dễ bị tổn thương. Có khi, tôi cũng đã từng hy vọng mình mở lòng thì họ cũng sẽ từ từ được cảm hoá, và có lúc tưởng vậy thiệt qua những biểu hiện có vẻ tích cực hơn. Nhưng không, lầm chết. Giao dịch mãi mãi chỉ là giao dịch.
Trường phái không liên quan
Càng ngày, do loài người càng đối xử lạnh lùng, tàn ác, dửng dưng ghẻ lạnh với nhau, nên cũng chính loài người không còn tin vào ai hay bất kỳ điều gì nữa. Nếu có thể chọn sống không liên quan, cách ly khỏi mọi sự xào xạc, lu bu của đời và của người, một bộ phận xã hội hài lòng với điều đó, lẳng lặng chấp nhận nó, trốn vào nơi vắng vẻ với cỏ cây. Và vì vậy, họ không màng tương tác và cũng không có nhu cầu tương tác.
Trường phái chọn xa lánh xã hội thì mình nên tôn trọng, đừng cố lôi kéo hay làm phiền họ. Để họ yên, vì đó là lựa chọn của họ mà.
Trường phái phóng khoáng
Tôi thuộc trường phái này. Đơn giản lắm, chẳng có gì cho đi mà mất hết. Nó cứ như một dạng năng lượng, chuyển hoá từ dạng này sang dạng khác. Mình hết mình hết sức vì ai đó, vì chuyện gì đó, có người nhận ra, biết ơn, trả ơn thì mỉm cười. Có người nhận không biết trước biết sau thì cũng bỏ qua. Có ai trên đời mà được nhận mãi đâu. Vũ trụ công bằng lắm, của thiên trả địa, của người này trả đời kia, chạy trời không khỏi nắng. Thành ra, mình có mất chi đâu. Người này không trả sẽ có người khác trả. Mà mình cũng chẳng cần ai trả, giúp được ai cứ giúp, hiểu không hiểu chẳng màng, nói này nói kia bỏ qua, vướng chi vào lao xao cho mệt. Người theo trường phái phóng khoáng cầm lên bỏ xuống rất nhanh, vô chấp, thuận tự nhiên và thuận theo vũ trụ. Bởi, họ sống thoải mái, đã đời, không toan tính nên cuộc đời luôn đầy nắng gió.
Họ cũng gặp nhiều ca lật mặt, lợi dụng, phản đam chớ không phải không. Nhưng họ biết có luật hoa quả hết nên cứ giao cho ông trời xử. Thời gian, họ còn bận để tạo ra nhiều giá trị mới xứng đáng hơn.
Gặp người trường phái này nên kết thân, hợp tác, đồng hành. Hành trình với họ luôn đầy niềm tin, vui vẻ, hạnh phúc và cực kỳ hiệu quả. Có điều, người thuộc trường phái này rất hiếm.
Trường phái phản ứng theo hoàn cảnh
Cuối cùng là trường phái phản ứng theo hoàn cảnh. Gặp người sao đối xử lại vậy. Mày ác tao ác hơn. Mày lưu manh tao lưu manh hơn. Mày đàng hoàng tao chơi đúng kiểu đại ca. Rồi cũng có khi thương yêu, si mê lên bờ xuống ruộng. Họ đánh giá mọi tương tác trong đời một cách chủ quan, mà đã chủ quan thì đúng sai là theo ý họ chớ chẳng ai canh được mà đánh giá. Họ thấy cần thiết phải tự mình control và xử lý mọi sự công bằng trong đời mình, theo cách của mình, bằng giải pháp và cảm xúc nhà mình. Cứ thế mà họ vận hành. Thành ra, mình trong mắt họ là thế nào thì họ xử thế ấy, không tác động gì cho được.
Gặp trường phái này thì buông tay để họ tính thôi. Bạn hay thù cứ để cho họ chọn. Bạn thì chơi, không bạn thì chia, có gì đâu nghiêm trọng. Mà lỡ họ có hiểu lầm đẩy mình từ bạn sang thù cũng kệ. Nhận ra thì tốt, tưởng sai âu cũng là chuyện thường tình. Cứ bình tĩnh mà giao du, được mất gì cũng không quan trọng.
Cuộc sống, muôn màu vạn sắc, có người này thì cũng có loại kia. Ta không nên bắt ép ai, mong cầu ai, quỵ luỵ hay cầu xin gì ai. Nhìn ra cách vận hành của từng loại người, rồi tuỳ theo đó mà kết nối hay tương tác. Đời, rồi sẽ thong dong nhẹ nhàng lắm. Có sao đâu!
Nguyễn Phi Vân
