Lòng vòng cũng chuyện con người

[Nguyễn Phi Vân]

Sau 8 tháng vậy vã khởi nghiệp, tuy là dòng tiền và lợi nhuận đều dương, bạn teen nhà mình phải trải qua những trải nghiệm lên bờ xuống ruộng trong lần đầu ra quân ứng phó với đời. Một mặt, người làm mẹ vẫn cứ xót con vì những trường cảm xúc up and down mà bạn phải trải qua. Mặt khác, mình thấy bạn thật may mắn vì được vừa học vừa làm, được trải nghiệm làm việc trong thế giới thật, thị trường thật, sự đa chiều đôi khi nghiệt ngã và khốc liệt của cuộc sống thật, bên ngoài chiếc bong bóng mà gia đình thường tạo ra cho con cái.

Tất cả chúng ta đều biết, môi trường đi học chẳng giống gì với đi làm, lý thuyết học trong trường chẳng giống mấy với ứng dụng ngoài đời thật. Vậy, mà lớp lớp các em vẫn vào chiếc lò đó, rồi ngơ ngác bước ra. Cuộc vỡ mộng đầu đời, là khi phải hội nhập vào môi trường công việc, quan hệ phức tạp và rất nhiều khi politics của công ty, tổ chức, expectation - mong đợi có đôi khi nghe quá đáng từ sếp, và những nhiệm vụ được giao tưởng chừng như bất khả thi. Nhưng dù gì, đó cũng là đời thực mà ít ai nhắc đến hay chuẩn bị cho các em từ những ngày mơ mộng trên giảng đường đại học.

Mình luôn tin vào learning by doing - học qua thực tế, qua dự án, qua nhúng tay vào bùn mà chạm đến hoa sen. Cho nên, mặc dù nhiều khi xót con, nhưng cực kỳ ủng hộ bạn khởi nghiệp, và cam kết thời gian để mentor cho bạn trên hành trình bạn đụng độ với vấn đề thật, đầu bù tóc rối đi tìm giải pháp phù hợp với thực tế của bạn, và lớn lên mỗi ngày, thông thái hơn mỗi ngày, trở thành người có bản lĩnh và linh hoạt hơn mỗi ngày, học cách quản trị bản thân, quản trị business, quản trị quan hệ xã hội xịn sò hơn mỗi ngày. Đương nhiên, khi cho phép con cái vào đời và học từ thực tế sớm hơn, phụ huynh cần phải dành đủ thời gian để theo dõi, hỗ trợ, cố vấn, mentor, đồng hành cùng con, đặc biệt là trong một hai năm đầu, khi đủ thứ cú sốc từ thực tế có đôi khi tưởng chừng như quá sức.

Bạn teen nhà mình cũng không ngoại lệ. Và hành trình rơi từ cú sốc này đến hoảng loạn nọ chỉ có thể là lẽ đương nhiên. Và hành trình đó vẫn tiếp nối, vì ai trong chúng ta rồi cũng lớn lên từ đó. Nhưng nếu các em có thể học được và vượt qua sớm hơn một chút, cùng những người yêu thương mình nhất, thì có lẽ điều đó sẽ giúp các em đỡ mất thời gian hơn, tập trung năng lượng vào những việc ý nghĩa hơn, trở nên vững vàng và bản lĩnh hơn, được là mình và bùng nổ hơn trong đam mê và sự xuất sắc mà bản thân chọn lựa. Và dù hành trình vẫn còn tiếp nối, xin ghi lại vài điều mà team chúng tôi đã học được cùng nhau.

Ma lực của đồng tiền​

Ngày khởi sự, có rất nhiều những người xưng là bạn vây quanh. Họ hỗ trợ, giúp đỡ, sát cánh như gia đình. Và bạn, với trái tim trong trẻo của kẻ mới bước vào đời, tin rằng bạn đã tìm thấy họ trong vòng tròn của những người tin cậy nhất. Cho đến khi…

Có lẽ sẽ chẳng có gì xảy ra nếu đồng tiền không xuất hiện. Còn khi đã, thì lòng tham của con người rất nhiều khi sẽ thắng trong cuộc chiến giữa bạn và thù. Lần đầu tiên trong đời, bạn teen học được bài, là ai đó trong đời mình có thể sẽ quay xe, đâm sau lưng, tìm cách hại mình vì lòng tham, vì muốn lấy gì đó mà mình đang có. Khi đồng tiền thơm tho hơn tình bạn, sự trung thành và tình nghĩa tưởng chừng không gì thay thế được, có thể sẽ vỡ tan như một thoáng mơ bay. Và sự chính trực trong đời thường có thể không còn đất dung thân. Điều đó, liệu có là quá sức đối với một bạn trẻ mới vào đời?

Tại sao phải thế? Tại sao như vậy? Tại sao người ta có thể ác như vậy sau tất cả những chị chị em em?

Vết thương sâu hoắm đầu đời khiến bạn gục ngã, thiếu điều muốn từ bỏ dự án và ý tưởng do chính bản thân mình dày công xây dựng. Và team mentor-mentee chúng tôi phải dành rất nhiều ngày để trao đổi về bóng tối và ánh sáng, sự thật về thế giới bên ngoài và cách mà mỗi con người cần xây dựng và gia cố bản lĩnh của mình để có thể đối diện với những gập ghềnh do chính con người tạo ra. Đó, là sự thật, và điều quan trọng nhất mà người lớn có thể làm, là chia sẻ về sự thật, về cách chuẩn bị đối diện với sự thật, và về cách lớn lên, giữ cho bản thân tích cực, không bị chính sự thật rất sốc kia đánh cho gục ngã. Ở đây, kiến thức chẳng giúp gì được cho ai. Nếu không qua được những cú vấp ngã đầu đời do chính cuộc sống tạo ra, các em sẽ khó mà vững vàng bước vào tương lai cho được. Do đó, hiểu về con đường phía trước, là hiểu về bóng tối và ánh sáng, là dũng cảm đấu tranh cùng bóng tối, và dũng cảm hơn để giữ cho mình vững bước về ánh sáng. Khởi đầu quan trọng như vậy, ai dạy cho các em?

Look beyond tomorrow - Nhìn xa hơn chỉ ngày mai​

Khi bị quay xe, và bị chính chị em mình mở business mới để cạnh tranh, với nhiều cảm xúc và hành vi tiêu cực, bạn hơi bấn loạn, vậy thì mình phải đáp trả, đấu đá, trả đòn kiểu gì đây để không bị ảnh hưởng? Thói thường, người ta ngoài đời sẽ hơn thua nhau, chơi nhau, hại nhau, hay mang cái ego cực lớn của mình ra để đấu nhau. Chi vậy? Từ cuộc cà phê này sang buổi chia sẻ khác, chúng tôi nói về tầm nhìn, về sự sáng tạo, về cách tập trung xây dựng nền tảng và sự vững bền cho chính business của mình trước. Được vậy, con sẽ tiến bằng cấp số nhân, còn người khác sẽ cứ loay hoay trong cái ao tù. Đừng lo đánh những trận đánh nhỏ nhen, vô ích, mất thời gian và tinh thần. Thay vì như thế, chúng ta cần nhìn lại xem mình làm được gì, chưa làm được gì, có chuyện gì cần làm tốt hơn không, và kế hoạch 6 tháng, 1 năm của ta là gì để xây dựng cho business lớn mạnh hơn mỗi ngày, mỗi tháng, để một năm sau mình sẽ bắt đầu một hành trình mô hình mới chứ không loay hoay ở chỗ cũ, làm chuyện cũ, đối diện với những vấn đề cũ nữa.

Điều này, trường học cũng không dạy. Trường học có thể dạy làm plan, lên kế hoạch, nhưng khi nào lên kế hoạch kiểu gì trong những tình huống nghiệt ngã thì chắc là không ai dạy. Mà điều đó mới thật sự quan trọng với những người vừa mới vào đời. Bài học này, với tôi nó giống như dạy về tầm nhìn, sứ mệnh và văn hoá doanh nghiệp vậy. Khác chăng là nó được lồng ghép vào tình huống thật, để bạn teen hiểu rõ điều đó quan trọng như thế nào khi business của bạn rơi vào khủng hoảng. Thời bình thì chuyện gì cũng La La Land, nhưng thời chiến thì khác, và người ta chỉ khác nhau, chỉ hơn nhau khi đối diện với những thời khắc khủng hoảng nhất mà thôi.

Không phải ai cũng học được cách nhìn về tương lai, xa hơn ngày mai, và chọn cho mình một con đường và hành trình riêng, dài hạn hơn, chiến lược hơn, bền vững hơn để bước. Nếu hiểu được và được chia sẻ về điều đó, các em chắc chắn sẽ vững vàng hơn trên hành trình sự nghiệp của mình.

Lòng vòng cũng chuyện con người​

Sau bao nhiêu vấn đề, lớn nhỏ, tào lao và nghiêng ngả khác nhau, bạn teen dựa đầu vào cửa và phát biểu một buổi sáng nọ, “Ma, con nghiệm ra rồi, lòng vòng cũng chuyện con người.”

Voilà! Bạn đã học được bài học quan trọng nhất rồi. Tất cả mọi vấn đề trên đời này đều do con người mà ra. Tất cả mọi cuộc chiến hay đấu đá chính trị đều là do con người mà ra. Tất cả sự thành công hay thất bại đều là do con người mà ra. Tất cả những thương yêu hay thù hận đều là do con người mà ra. Do đó, người thành công là người hiểu được triết lý này và chuyên môn giỏi nhất của họ là quản trị bản thân và quản trị con người. Chuyện nhỏ hoá to, chuyện to hoá khủng long hay chuyện khủng long hoá muỗi cuối cùng chỉ là những mớ cảm xúc bị thổi phồng, những chiếc ego to vật vã, những sự rảnh rỗi sinh nông nỗi và những tật xấu, evil - sự tàn ác của con người mà thành. Làm sao để khắc chế cái xấu và bảo vệ được cái tốt, điều thiện lành, sự công bằng trong cộng đồng của mình? Điều đó là cốt lõi và chưa bao giờ dễ. Chuyện đó, lại càng khó khăn gấp bội đối với một bạn trẻ đang tung tăng, hồn nhiên bước vào đời. Và trường học, chưa bao gờ dạy các em những điều này, cho đến khi các em ngã xuống….

8 tháng thực chiến, với tôi là một chương trình MBA đường phố, học qua dự án hay ho nhất đối với một bạn trẻ, hơn rất nhiều 4 năm MBA mà người ta đang kéo rê ở trong trường. Đương nhiên, nó chưa bao giờ dừng lại ở đó, vì hành trình còn xa lắm. Nhưng nó thật sự cho tôi đủ sự thấu hiểu về cách tiếp cận mới mà phụ huynh nên dành thời gian để trở thành người đồng hành và mentor cho con. Các con sẽ cần chúng ta lắm trong giai đoạn này, và có lẽ còn cần hơn vài ba bữa cơm hay tấm áo. Vì đây là giai đoạn của sự vấp ngã, của sự dũng cảm đứng lên, của những hiểu biết và lựa chọn đúng cho hành trình tương lai. Mong là, tất cả phụ huynh chúng ta sẽ hiểu và cam kết cùng các em trên hành trình vất vả nhưng đầy niềm vui và sự gắn kết này.

Nguyễn Phi Vân