Nguyễn Phi Vân
Chuyên gia
Lật tin tức dù là từ báo chí chính thống hay mạng xã hội càng ngày càng đầy dẫy những chuyện lừa lọc, giết hiếp, nhục mạ, hành hung, tự tử, vv. Rồi cả xã hội vừa mở mắt ra đã hùa nhau bình luận sôi nổi về những tâm điểm trong ngày. Nhưng mấy ai hiểu rằng, ta đang để cho thuốc độc đen đúa nó ngấm vào người, từng ngày, từng ngày, bằng cách cho phép chúng xâm hại tâm trí của chính mình. Ta trở thành con nghiện của sự độc ác, của tham sân si chỉ vì ta dừng phắt lại khi thấy cái tít liên quan, chúi mũi vào đọc ngấu nghiến khi câu chuyện liên quan, không ngừng nghĩ ngợi và bàn bạc về nó khi nội dung liên quan, đăng tải bình luận, ý kiến thật sốc khi thấy nó được quan tâm. Tất cả, cuối cùng thật ra chỉ là một cuộc chiến tranh giành sự chú ý. Truyền thông cần view. Kẻ sống nhờ mạng xã hội cần like. Người muốn nhiều follower cần nội dung thoả mãn để níu kéo, giữ chân họ ở lại nhà mình. Cả xã hội tranh giành sự chú ý. Và đương nhiên cách nhanh nhất để lôi kéo sự chú ý là thoả mãn những dục vọng đê hèn nhất, thầm kín nhất, đen đúa nhất, độc ác nhất của con người.
Ngày qua ngày, những thứ rác rưởi đó bỗng trở thành chuyện bình thường, vì ngày nào cũng thấy, cũng đọc, cũng bàn tán. Ngày qua ngày, đô của ta càng nặng. Giết hiếp dần dần cũng phải man rợ hơn, kinh hãi hơn chuyện cũ mới khiến ta chú ý. Đô ta nặng. Đô của xã hội cũng ngày càng nặng. Và thói quen buổi sáng trở thành sự ngóng chờ những thứ đen đúa hơn, gớm ghiếc hơn, kinh dị tăng cấp số nhân theo thời gian. Và đó, là vũng bùn xã hội mà tất cả chúng ta đang bì bõm ngập ngụa mỗi ngày. Rồi ta sống sao? Rồi gia đình, con cái mình sẽ sống sao cho qua nổi con trăng này?
Don’t seal them from the truth - Đừng cố giấu kín hay bọc đường sự thật
Phản ứng dễ hiểu nhất của người có thiên chức bảo vệ là bảo vệ, nghĩa là tạo ra một cái bong bóng trong trẻo, thiếu vắng và tránh xa mọi sự đen đúa ngoài kia, một không gian riêng tư, một thiên đàng bưng bít cho con. Và họ làm tất cả những gì có thể để seal off - che chắn, xây tường, xây rào không cho thế giới bên ngoài đến gần chiếc bong bóng định mệnh kia. Bọn trẻ lớn lên trong một kịch bản siêu thực, không mảy may hay biết về một thế giới hỗn loạn ở ngoài kia. Cho đến khi….
Trên đời này, không có tội ác nào chôn kín mãi được, không có sự thật nào che dấu mãi được. Cây kim trong bọc thì sẽ có ngày lòi ra. Và đứa trẻ mà bạn đã làm hết sức để bảo vệ sẽ có ngày hốt hoảng khi bị đời vỗ mặt. Sự bảo bọc không những tước đi của các em khả năng tự bảo vệ, khả năng nhận thức, đánh giá và giải quyết vấn đề một cách bản lĩnh, mà nó còn khiến cho các em trở nên cực kỳ vulnerable - yếu đuối, bất lực về tinh thần, cảm xúc trước những sự việc bình thường của xã hội nhưng lại là quá sức chịu đựng đối với các em. Rồi các em hoặc là sẽ bị đời đánh gục, hoặc là sẽ bị đời vùi dập cho đến khi học trở thành kẻ ác. Đó không phải lỗi của các em. Làm kẻ ác, kẻ xấu thì bảo vệ được mình, bảo vệ được người xung quanh, và không dễ bị ức hiếp. Thế thôi! Không có lựa chọn nào khác. Mọi cố gắng của phụ huynh với chiếc bong bóng bảo vệ ấy, tác dụng thật ra là ngược lại.
Thả rông & mong đợi?
Ngược lại, khi phụ huynh cũng lo bàn tán chuyện đen đúa, lo kiếm tiền để có thời gian và rảnh rỗi bàn tiếp chuyện đen đúa, thả rông cho những đứa trẻ tự lo, tự sinh tự diệt, thì giết hiếp hay lọc lừa với chúng trở thành chuyện bình thường. Không bình thường sao được khi nó xảy ra hàng ngày? Không bình thường sao được khi người ta hứng khởi bàn tán rần rần? Không bình thường sao được khi bạn bè xung quanh thích thú theo dõi? Có khi, chính gia đình cũng lấy đó làm tâm điểm cho bữa cơm và câu chuyện. Trong môi trường dửng dưng như vậy, trong sự chóng quên và hóng hớt sự ác độc một cách thường ngày như vậy, cái ác trở thành bình thường, và ngấm vào huyết mạch từng con người một cách tự nhiên. Hành xử của các em vì vậy mà rất bình thường, chứ chưa bao giờ nhận thức được đò là cái ác.
Khi ta thả rông, không đủ quan tâm, không làm tất cả những gì có thể để nuôi dưỡng tính người trong một xã hội con, làm sao có thể bảo vệ các em khỏi sự ác độc thường tình đến lạnh người đang diễn ra mỗi ngày như thế?
Khó, nhưng mình sẽ làm cùng nhau
Giấu không được, bỏ lơ không được, thì chỉ còn cách chúng ta cùng đối diện, cùng học cách bảo vệ bản thân không nhúng chàm, cùng học cách tu luyện để mỗi ngày một người hơn trong cái sở thú nhân gian. Sao là người? Như nào là con? Đâu là ranh giới tranh tối tranh sáng giữa con và người? Đâu là chuyện của ta? Sao là chuyện của người? Đâu là thứ con ta nên chinh phục và đâu là thứ người ta cần nuôi dưỡng? Những bài học đó chẳng bao giờ là dễ, vì chính phụ huynh có khi còn không phân rõ, làm sao mà dạy các con? Không có hy sinh đời bố làm con đi để con được làm người. Ngày bạn chao dao là ngày con cái bạn chao dao. Ngày bạn lỡ phạm vào lằn ranh sáng tối mỏng manh kia là ngày bọn trẻ bị đẩy về bóng tối. Ngày ta đầu hàng với cái ác là ngày bọn trẻ mất đi sức mạnh để bảo vệ chính mình. Khó!
Và ai nói được cả đời này mình chỉ làm đúng và thuộc về ánh sáng? Không ai dám chắc. Không ai dám chắc. Những người tậu nhiều đèn nhất chưa chắc đã là người sáng nhất. Và những ai đang tranh đấu giành lấy từng đốm sáng, chưa chắc đã là tù nhân của số phận đêm đen. Cho nên, dạy con chính là dạy mình, bảo vệ con chính là bảo vệ mình. Mình người, các con sẽ học làm người. Mình sai, nên biết nhận sai và tu sửa để các con hiểu về cuộc chiến trở về sự đúng. Học, sẽ là học cùng nhau. Hành, sẽ là hành cùng nhau, với sự thấu cảm và giúp đỡ như đồng đội của nhau. Làm người chưa bao giờ là dễ, càng khó hơn trong cái xã hội tệ hại này. Khó, nên mình sẽ phải làm cùng nhau.
Khi hiểu được ngữ cảnh này, chế độ ưu tiên của mỗi người, của gia đình, của phụ huynh đương nhiên sẽ tự khác đi, tự điều chỉnh theo mục tiêu của đơn vị gia đình. Không có công thức. Chỉ có định hướng. Còn bản đồ là do mỗi đội phụ huynh và các con cùng cộng tác vẽ nên. Còn lựa chọn, có nên làm người, có nên học làm người, có nên giữ cho mình rất người hay không, là lựa chọn của mỗi cá nhân và mỗi gia đình. Không có đúng sai. Đơn giản chỉ là lựa chọn. Vũ trụ chưa bao giờ ấn định đây hành planet of the apes - hành tinh khỉ hay planet of human - hành tinh người. Tâm chúng sanh hướng về khỉ thì nó là hành tinh khỉ. Tâm chúng sanh hướng về người thì nó là hành tinh người. Vậy thôi! Còn lựa chọn, là của bạn, không liên quan gì đến ai hay hoàn cảnh nào ở ngoài kia cả.
Nguyễn Phi Vân
