Nguyễn Phi Vân
Chuyên gia
Số là, bạn vừa hết teen nhà mình làm startup, mà 2 năm nay lên bờ xuống ruộng thì cũng toàn là chuyện con người. Ai mà chẳng thế. Làm kinh doanh cốt lõi cuối cùng cũng chỉ toàn là chuyện con người thôi, từ nhân sự tới đối tác, từ đối tác tới khách hàng, từ khách hàng tới cộng đồng. Gãy chỗ nào cũng có chuyện. Con người trong khâu nào có vấn đề cũng sinh ra chuyện, nhưng đau đầu nhất là người trong nhà, chính là những partner, nhân sự cốt lõi, nhân sự chìa khoá của mình. Người càng gần mình, khi sinh chuyện thì càng nguy hiểm, vì họ biết cách tốt nhất để làm tổn hại mình và tổ chức. Thành ra, ai làm lãnh đạo mà thiếu khả năng lèo lái được quan hệ với con người thì gãy liền, gãy ngay và luôn, lên bờ xuống ruộng liên tục vì cái sự bất thường, emo, ego, tăng động và thiếu khả năng quản trị bản thân và cảm xúc của con người. Ở đâu cũng thế. Thời nào cũng thế.
Cho nên, mình bèn chia sẻ vài cái chìa khoá hết sức nhà quê về con người cho bạn trẻ, hy vọng là nó cũng giúp được cho ai đó ở ngoài kia.
Everyone is replaceable - Ai cũng có thể thay thế được
Đời này, không có làm gì mà dựa dẫm vào 1 người được hết. Chỉ là lẽ thường tình thôi, lỡ người đó bệnh hoạn, phản kèo, làm khó làm dễ hay tự nhiên có chuyện phải biến mất thì lấy đâu ra người thay thế? Cho nên, làm gì làm, người lãnh đạo cũng phải tính toán tới hết những rủi ro có thể có này ngay từ đầu mà chuẩn bị kế hoạch quản trị rủi ro, làm sao mà không ai, không việc gì có thể ảnh hưởng sống còn tới tổ chức khi rủi ro xảy ra. Có khi, đó có thể là chia trách nhiệm ra, làm dự án để nhiều người cùng nắm một công việc, không ai một mình chiếm hết sóng và giữ hết “bí mật”. Công nghệ cũng có thể hỗ trợ việc này. Đội ngũ làm tới đâu document - ghi nhận bằng văn bản tới đó trong hệ thống tech. Có vậy thì mọi hoạt động và thành quả được lưu giữ rõ ràng, theo thời gian, theo dấu chân nhân sự nên lỡ một người có out thì người khác bước vào cũng biết chuyện đã tới đâu, file phiếc đồ cũng còn chứ không cần phải đi kiếm đi xin khắp chốn.
Khi đã có tư duy không ai là không thể thay thế thì cách mình set up và quản trị sẽ rất khác, và người tham gia vào dự án cũng hiểu vai trò đóng góp và mảnh ghép của mình chứ không kiếm chuyện và ý định gây khó khăn bằng những chiêu “tớ quan trọng, không có tớ là hư bột hư đường hết”. Mình cần người đồng hành hỗ trợ chớ không cần người vô gây khó dễ cho mình về sau. Chuyện này nên rất là rõ ràng ngay từ ban đầu để người đồng hành hiệu chỉnh thái độ của họ khi tham gia vào dự án.
Luôn nuôi dưỡng và chuẩn bị người kế nhiệm
Và vì ai cũng có thể thay thế được nên người kế nhiệm mình cần chuẩn bị từ day 1, ngay từ ngày một ai đó quan trọng trong tổ chức bắt đầu hành trình với mình. Không ai biết được chuyện gì sẽ xảy ra ngày mai, cho nên làm gì cũng phải tính trước các phương án back up. Lỡ có chuyện là có người take over - thay thế vào ngay và luôn để công việc vẫn chạy đều chạy tốt, không gián đoạn miếng nào. Nhiều khi, khi vận hành một business hay một tổ chức, mình nhiều việc quá, quận vào sự vụ hàng ngày mà quên mất những điều quan trọng hơn, đó là cái sườn hay bộ máy cho tổ chức đó phát triển, và trong đó, con người là một trong những yếu tố quan trọng nhất.
Ai là người kế nhiệm cho những vị trí quan trọng trong tổ chức của bạn ngay bây giờ? Bạn đã tính chưa? Bạn đã chuẩn bị chưa? Nếu chưa thì có lẽ đó là việc nên làm ngay, nhận dạng và phát triển người kế nhiệm. Không thì, bạn chắc chắn sẽ gặp rủi ro và khủng hoảng về nhân sự trong thời gian tới. Con người mà, sẽ có lúc vì chút ego, emo, nghĩ không tới không thông mà tạo ra drama. Đời này, ai drama phải tiễn ngay. Thời gian quý báu lắm, để đó còn lo việc kinh doanh và phát triển, hơi đâu mà đi deal với ba cái drama rẻ tiền và vô bổ đúng không?
I need you & I don’t
Một trong những bài học mà tôi học được trên đường đời là, cái gì mình cũng phải biết, để khi cần thiết lắm, khủng hoảng lắm thì cũng nhảy vào đứng thế vị trí tạm thời để giải quyết khủng hoảng xong rồi tính tiếp. Với thái độ và cách tiếp cận đó, mình cần người giỏi, người nhiệt huyết đam mê cùng đồng hành xây những hành trình rạng rỡ, nhưng cũng ok nếu họ chọn ra đi một cách bất ngờ. Vai của họ, có thể mình làm không giỏi bằng, nhưng cũng biết cần làm gì và con bản nhất thì cũng xử được khi họ không có mặt. Thái độ này yêu cầu bạn phải học và phát triển nhiều kỹ năng khác nhau, và vì vậy cho bạn sự tự tin khi cộng tác. Cần nhưng cũng không cần. Mình cần người cộng tác chứ không cần người gây khó dễ.
Đương nhiên, để có được thái độ này, bản thân mình phải là người xuất sắc, học được làm được, luôn tiếp nhận cái mới với tư duy mở, và học cả đời không bao giờ ngừng nghỉ. Bên cạnh đó, mình cũng cần tạo ra một hành trình và môi trường mà người giỏi mong muốn follow. Không có thứ gì trên đời này mà một chiều. Cái gì cũng phải có qua có lại trên tinh thần cộng tác nhưng không phụ thuộc là tốt nhất.
If it’s time - Nếu đã đến lúc
Có những con người, họ đến với ta một thời, họ cần cho ta một khúc, xong rồi thì họ phải ra đi. Khi họ cần ra đi, vì bất kỳ lý do gì, vì họ không còn hợp nữa với tổ chức mới, vì họ không còn trái tim rực lửa, vì họ gây rối hay tạo drama không cần thiết, vv, thì mình cần để họ ra đi. Đừng nuối tiếc ngày xưa cũ. Kỷ niệm đẹp hãy nên là kỷ niệm, đừng níu kéo quá khứ mà làm ảnh hưởng tới tương lai. Khi những ngôi sao đã không xếp thẳng hàng thì mọi việc nó sẽ lệch pha, có cố cũng không làm cho mọi thứ tốt hơn, ngược lại có khi còn làm tổn hại tới mọi người và tới tổ chức. Thành ra, khi cần ra đi cũng phải để họ ra đi, tiễn họ bằng một thái độ đẹp, làm được gì cho họ khi ra đi thì làm, rồi khép lại một chương cũ và bắt đầu chương mới một cách tươi mới.
Nếu đã đến lúc, hãy cứ để họ ra đi….
Mấy bài học này, cơ bản về nhân sự mà thời nào cũng xài được. Tổ chức nhỏ thì cũng chuyện con người i sì như vậy. Tổ chức lớn hơn thì cũng ba chuyện con người y chang như thế. Chuyện con người là chuyện của mọi thời, mọi tổ chức, mọi lãnh đạo. Chỉ cần hiểu và biết cách lèo lái quan hết với con người, làm gì rồi cũng dễ dàng và hiệu quả hơn.
Nguyễn Phi Vân
