[Tài chính] Tìm hiểu về khủng hoảng nợ dưới chuẩn tại Mỹ

vermouth

Thanh viên kỳ cựu
Tại Mỹ, nợ dưới chuẩn được thực hiện đối với các sản phẩm cho vay thế chấp mua nhà (mortgage), thế chấp mua trả góp ô tô, thẻ tín dụng...

Khủng hoảng nợ dưới chuẩn tại Mỹ (sub-prime) đã và đang gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế Mỹ, tạo ra các khoản lỗ lên tới hàng trăm tỷ USD cho các ngân hàng đầu tư lớn trên thế giới.

Kết quả kinh doanh của các ngân hàng đầu tư lớn tại phố Wall được công bố trong những tháng đầu năm 2008 lần lượt cho thấy các khoản tổn thất khổng lồ (write-down) trong năm 2007. Dự kiến ảnh hưởng của cơn bão tín dụng nợ dưới chuẩn sẽ còn tiếp tục trong năm 2008.

Để giúp bạn đọc có một cái nhìn tương đối về bản chất của vấn đề nợ dưới chuẩn, người viết xin trình bày một cách tổng thể nguyên nhân, cách thức và hậu quả của cuộc khủng hoảng tín dụng này.

Nợ dưới chuẩn là gì?

Nợ dưới chuẩn được hiểu là các khoản cho vay các đối tượng có mức tín nhiệm thấp. Những đối tượng đi vay này thường là những người nghèo, không có công ăn việc làm ổn định, vị thế xã hội thấp hoặc có lịch sử thanh toán tín dụng không tốt trong quá khứ. Những đối tượng này tiềm ẩn rủi ro không có khả năng thanh toán nợ đến hạn và do đó rất khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng truyền thống vốn chỉ dành cho những đối tượng trên chuẩn.

Chính vì vậy, nợ dưới chuẩn có mức độ rủi ro tín dụng rất cao song bù lại có mức lãi suất cũng rất hấp dẫn. Tại Mỹ, nợ dưới chuẩn được thực hiện đối với các sản phẩm cho vay thế chấp mua nhà (mortgage), thế chấp mua trả góp ô tô, thẻ tín dụng... Các đối tượng tín dụng dưới chuẩn phần nhiều là dân nhập cư vào Mỹ.

Nguyên ngân khủng hoảng

Sự bùng nổ của cho vay nợ dưới chuẩn bắt nguồn sâu xa từ sự bất cân đối về nguồn vốn tín dụng toàn cầu trong những năm gần đây.

Trong khi nguồn vốn tín dụng gia tăng từ các chính sách tiền tệ mở thì nhu cầu huy động vốn của các doanh nghiệp sau các bê bối tài chính tại Mỹ như Enron, Worldcom và khủng hoảng các công ty công nghệ thông tin từ năm 2001 lại suy giảm. Các chính phủ cũng ngày càng kiểm soát thâm hụt ngân sách để tránh việc vay nguồn vốn bên ngoài.

Sự bất cân đối cung cầu về vốn dẫn đến việc thừa các nguồn vốn mà thị trường không sử dụng hiệu quả. Cho vay nợ dưới chuẩn là một giải pháp để giải quyết bài toán thừa vốn nhằm tối đa hóa lợi nhuận. Việc cho vay nợ dưới chuẩn một cách thái quá trong một thời gian ngắn dẫn đến việc mất kiểm soát chất lượng tín dụng, chính là nguyên nhân tạo nên cuộc khủng hoảng tín dụng 2007.

Cách thức tạo khủng hoảng

Cuộc khủng hoảng nợ dưới chuẩn được thực hiện thông qua một công cụ tài chính hiện đại rất khá tinh vi được gọi là nghiệp vụ chứng khoán hóa (securitisation). Chứng khoán hóa có lịch sử phát triển từ năm 1977 tại Mỹ song thực sự phát triển mạnh từ thập kỷ 90.

Về bản chất, chứng khoán hóa là một quá trình huy động vốn bằng cách sử dụng các tài sản sẵn có trên bảng cân đối kế toán làm tài sản đảm bảo cho việc phát hành các loại chứng khoán nợ. Nói một cách khác, chứng khoán hóa là quá trình phát hành chứng khoán nợ trên cơ sở đảm bảo bởi dòng tiền mặt tương lai sẽ thu được từ một nhóm tài sản tài chính sẵn có. Do đó, các nhà đầu tư mua chứng khoán nợ chấp nhận rủi ro liên quan tới danh mục tài sản đảm bảo được đem ra chứng khoán hóa.

Ngày nay, các tài sản tài chính có thể dùng để chứng khoán hóa rất đa dạng bao gồm các khoản cho vay thế chấp mua nhà, các khoản cho vay thương mại, các khoản phải thu thương mại, danh mục các khoản cho vay thẻ tín dụng, danh mục nợ dưới chuẩn, các trái phiếu hạng đầu cơ (high-yield bond) hay các khoản cho vay bất động sản thương mại.

Như vậy với nghiệp vụ chứng khoán hóa, người cho vay không nhất thiết phải nắm giữ rủi ro tín dụng mà có thể chuyển hóa sang cho người khác một cách dễ dàng thông qua việc phát hành chứng khoán nợ lấy danh mục tín dụng làm tài sản đảm bảo. Chính điều này là cơ sở để các ngân hàng đầu tư đã tự tin bơm vốn vào hoạt động cho vay nợ dưới chuẩn một cách dễ dàng.

Quá trình này được thực hiện một cách cơ bản như sau:

Trước tiên, ngân hàng đầu tư tạm ứng nguồn vốn cho các công ty tài chính chuyên về cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn. Các công ty tài chính thực hiện cho vay mua nhà thông qua mạng lưới các đại lý cho vay. Các đại lý cho vay là người làm việc trực tiếp với khách hàng, thẩm định tín dụng theo các mẫu hồ sơ chuẩn của công ty tài chính và chuyển hồ sơ cho công ty tài chính phê duyệt. Sau khi phê duyệt, công ty tài chính sẽ làm thủ tục thế chấp nhà đất và tiến hành giải ngân.

Các công ty tài chính sẽ gom các khoản cho vay lại thành một danh mục tín dụng gồm nhiều khoản vay và bán lại cho ngân hàng đầu tư mà thực chất là thanh toán số tiền ngân hàng đầu tư đã cung ứng trước cho công ty tài chính.

Sau khi đã mua danh mục tín dụng dưới chuẩn, các ngân hàng đầu tư thực hiện chứng khoán hóa chúng. Danh mục tín dụng được bán sang cho một công ty có mục đích đặc biệt (special purpose vehicle) do ngân hàng đầu tư lập lên và công ty này phát hành chứng khoán nợ cho nhà đầu tư.

Công ty đặc biệt này không có vốn, không có nhân viên mà chỉ có tài sản là danh mục cho vay và công nợ là các trái phiếu phát hành. Tất cả các hoạt động như theo dõi, thu đòi nợ và thanh toán gốc, lãi trái phiếu đều được thuê ngoài cho công ty dịch vụ (thường chính là công ty tài chính thực hiện cho vay). Trong điều kiện lý tưởng, khi các danh mục cho vay được thu hồi toàn bộ và thanh toán hết nợ trái phiếu cho nhà đầu tư thì công ty đặc biệt này hoàn thành nhiệm vụ và được giải thể.

Chứng khoán nợ phát hành tạm gọi là trái phiếu được đảm bảo bởi danh mục cho vay thế chấp mua nhà (mortgage backed obligations). Trái phiếu được phân ra thành nhiều gói (tranche) được định mức tín nhiệm với các hệ số khác nhau, có mức độ rủi ro khác nhau và cuống lãi suất khác nhau, ví dụ gói A, gói B và gói Z.

Gói A với hệ số tín dụng cao nhất được thanh toán toàn bộ gốc đầu tiên. Sau khi thanh toán hết gốc của gói A, sẽ đến lượt gói B và cuối cùng là gói Z. Gói Z là gói đặc biệt không được định mức tín nhiệm, có mức độ rủi ro tín dụng cao nhất do đó có tính chất như cổ phiếu. Nếu danh mục tín dụng hoạt động tốt, gói Z sẽ hưởng nhiều lợi nhuận nhất và ngược lại. Nguyên tắc phân chia dòng tiền cho các trái chủ được gọi là nguyên tắc thác nước tức là nước chảy từ trên xuống dưới.

Như vậy các nhà đầu tư có rất nhiều sự lựa chọn gói trái phiếu hình thành từ chứng khoán hóa tùy theo sở thích rủi ro của mình. Đây cũng chính là động lực kích thích nhu cầu mua các loại trái phiếu hình thành từ chứng khoán hóa và làm bùng nổ cho vay dưới chuẩn.

Bùng nổ…

Chứng khoán hóa đã trở thành một công cụ chuyển giao rủi ro hiệu quả được các ngân hàng đầu tư quốc tế nắm bắt kịp thời để thực hiện cho vay nợ dưới chuẩn. Nếu như trước đây các ngân hàng thương mại với nguồn vốn hữu hạn của mình từ tiền gửi của khách hành dùng để cho vay thế chấp mua nhà thì giờ đây, nguồn vốn này trở nên dường như bất tận.

Các ngân hàng đầu tư quốc tế thi nhau bơm vốn cho các công ty tài chính chuyên làm nhiệm vụ cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn hoặc thành lập các công ty cho vay của riêng mình. Hàng loạt chủ thể tham giao vào quy trình cho vay và chứng khoán hóa như ngân hàng đầu tư, công ty tài chính, môi giới cho vay, công ty định mức tín nhiêm, công ty quản lý, đều thu được những khoản thu nhập kếch sù.

Ngân hàng đầu tư có lẽ là người hưởng lợi nhiều nhất. Cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn có lãi suất rất cao, do đó ngân hàng đầu tư vừa thu lãi từ cung cấp vốn cho công ty tài chính, vừa thu lãi từ nghiệp vụ chứng khoán hóa. Lãi cao sẽ giúp việc đóng gói thêm thực hiện dễ dàng, và đây là điểm hấp dẫn các nhà đầu tư lao vào thị trường mua các gói trái phiếu chứng khoán hóa đầy rủi ro.

Lợi nhuận cao kết hợp với lòng tham đã dẫn đến lạm dụng việc cho vay nợ dưới chuẩn. Các thủ tục thẩm định thực hiện bởi các đại lý cho vay diễn ra hết sức lỏng lẻo và việc tiếp cận vốn tín dụng mua nhà trở nên nhanh chóng, dễ dàng hơn bao giờ hết. Những người có thu nhập thấp, đặc biệt là dân định cư đầu tiên có cơ hội mua nhà. Cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn lan nhanh ra toàn nước Mỹ. Giá bất động sản tăng nhanh chóng.

Nếu như cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn mới bắt đầu hình thành từ những năm đầu 90 và phát triển rất chậm thì trong 5 năm gần đây con số này gia tăng một cách kỷ lục. Năm 2002, doanh số cho vay dưới chuẩn cung cấp cho thị trường khoảng 200 tỷ USD, năm 2003 là 320 tỷ, năm 2004 là 550 tỷ, năm 2005-2006 con số này đạt gần 700 tỷ USD hàng năm, chiếm khoảng 25% thị phần cho vay thế chấp mua nhà toàn nước Mỹ.

… và khủng hoảng

Khi nền kinh tế hoạt động không hiệu quả, lãi suất tăng tạo nên gánh nặng trả nợ với những người thu nhập thấp, thất nghiệp gia tăng thì rủi ro cho vay nợ dưới chuẩn bị ảnh hưởng nhanh nhất.

Không trả được nợ, hàng loạt người mua nhà bị xiết nợ và phát mại tài sản. Cleveland (Ohio) là thành phố đầu tiên châm ngòi cho cuộc khủng hoảng lan rộng ra toàn nước Mỹ và thế giới. Theo số liệu thống kê, khoảng 1/10 số nhà tại Cleveland bị thu hồi để phát mại. Những người nhập cư với giấc mơ mua nhà lại trở về tay trắng. Giá nhà tại Mỹ giảm thảm hại trong Qúy 3 năm 2007, mức tồi tệ nhất từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 1930.

Ngay lập tức, Cục dự trữ liên bang Mỹ và Ngân hàng Trung ương Châu Âu phải bơm số vốn khổng lồ vào thị trường. Từ tháng 9/2007, Cục dự trữ liên bang Mỹ đã liên tục 5 lần cắt giảm lãi suất chiết khấu đồng USD từ 5,25%/năm xuống mức hiện tại 3%/ năm. Đây là những biện pháp rất mạnh nhằm cứu vãn nền kinh tế Mỹ khỏi cuộc khủng hoảng này.

Hậu quả nặng nề

Hậu quả của cuộc khủng hoảng tín dụng cho nước Mỹ và thế giới là rất lớn. Thị trường bất động sản và thị trường chứng khoán bị ảnh hưởng nặng nề. Thị trường trái phiếu hình thành từ chứng khoán hóa bị mất khả năng thanh khoản. Ngành xây dựng Mỹ đóng góp 15% GDP có thể phải cắt giảm một nửa sản lượng và cắt 1-2 triệu công việc.

Các khoản cho vay thế chấp không có khả năng thu hồi và giá trị tài sản đảm từ những ngôi nhà bị sụt giảm là nguyên nhân giá trị đánh giá lại (mark to market) của các gói trái phiếu phát hành bị giảm giá không phanh, đặc biệt là các gói trái phiếu có rủi ro cao (gói Z). Các nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu hình thành từ chứng khoán hóa nợ dưới chuẩn là người chịu hậu quả nặng nề. Dự báo số tổn thất do giảm giá trị trái phiếu cho toàn thị trường lên tới khoảng 220 tỷ – 450 tỷ USD.

Hàng loạt ngân hàng đầu tư trót nắm giữ các gói trái phiếu rủi ro mà chưa kịp chuyển giao cho thị trường đã phải ghi nhận các khoản tổn thất lên đến hàng trăm tỷ USD như Citi (21 tỷ USD), Merrill Lynch (25 tỷ USD), UBS (18 tỷ USD), Morgan Stanley (10 tỷ USD), JP Morgan (2,2 tỷ USD), Bear Stearns (2 tỷ USD), Lehman Brothers (1,5 tỷ USD), Goldman Sachs (1,3 tỷ USD). Tổng thiệt hại tài chính của các ngân hàng đầu tư trong năm 2007 ước tính lên tới gần trăm tỷ USD. Citi và Merrill Lynch phải cầu viện tăng vốn khẩn cấp từ các quỹ đầu tư Châu Á. Hàng ngàn nhân viên phố Wall bị sa thải.

Không chỉ thiệt hại về giảm giá trái phiếu, mảng kinh doanh béo bở từ chứng khoán hóa của các ngân hàng đầu tư cũng bị tạm ngưng hoạt động. Cổ phiếu các ngân hàng đầu tư rớt thảm hại trong 6 tháng cuối năm 2007. Với tổn thất nặng nề này, các ông chủ phố Wall lần lượt phải ra đi, cụ thể là các ông chủ UBS, Citigroup, Merrill Lynch và Bear Stearns.

Kết luận

Cuộc khủng hoảng nợ dưới chuẩn 2007 của Mỹ bắt nguồn từ sự quản lý lỏng lẻo trong cho vay tín dụng dưới chuẩn và từ lòng tham của thị trường. Chứng khoán hóa là một công cụ tài chính thông minh song đã bị lợi dụng vào việc xấu gây nên hậu quả khôn lường. Các nhà đầu tư cần thấu hiểu các rủi ro trước khi mua các sản phẩm tài chính phức tạp nhằm tránh những tổn thất nặng nề. Đây là những bài học không thừa cho bất cứ quốc gia nào trong quá trình hội nhập và phát triển.
Theo VnEconomy
 
Last edited by a moderator:

Bình luận bằng Facebook

Similar threads
Thread starter Tiêu đề Diễn đàn Trả lời Date
Đan Thảo Tìm cách gia cố lại thị trường, Bộ Tài chính dự kiến vận hành sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ từ tháng 6/2023 Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Vì sao nên tìm hiểu về Thị Trường Chứng Khoán? Tài Chính - Ngân hàng 10
vermouth [Tài chính] Tìm hiểu về thẩm định tín dụng Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Phó Thủ tướng hối thúc Bộ Tài chính trình nghị định hướng dẫn Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Công bố báo cáo "Thị trường tài chính Việt Nam 2022 và triển vọng 2023", chuyên gia nêu 12 xu hướng Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Bộ Tài chính lại nhắc nhở doanh nghiệp thanh toán lãi, gốc trái phiếu đúng cam kết Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Giảm thuế VAT 2%: Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Giao hơn 2.200 tỷ vốn ngân sách trung ương cho Bộ Tài chính năm 2023 Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Bộ trưởng Tài chính: Giá sàn vé máy bay giúp tránh "hàng không chuyên nghiệp bị đánh bại bởi hàng không giá rẻ" Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Kêu khó khăn do phải minh bạch dòng tiền phát hành trái phiếu riêng lẻ, đại diện Bộ Tài chính nói gì? Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Cử tri đề xuất niêm yết giá nước mắm, dầu ăn, thuốc thiết yếu, Bộ Tài chính phản hồi ra sao? Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Bộ Tài chính đề xuất giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp có quy mô nhỏ Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Giới đầu tư lo vụ SVB châm ngòi khủng hoảng tài chính Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Hai tháng chống thất thu hơn 2.600 tỷ đồng, Bộ Tài chính lên danh mục đối tượng thanh kiểm tra trong năm nay Tài Chính - Ngân hàng 0
Đan Thảo Cử tri lo giá cả tăng vọt trước giờ tăng lương, Bộ Tài chính nói gì? Tài Chính - Ngân hàng 0
lecaoson9192 [Tài chính] Đánh giá thành công về mặt tài chính của bạn (Adam Khoo) Tài Chính - Ngân hàng 4
thuha_785 [Tài chính] bà con ơi giúp mình với Tài Chính - Ngân hàng 1
thuha_785 [Tài chính] tài chính doanh nghiệp Tài Chính - Ngân hàng 2
T [Tài chính] Marketing Ngan Hang Tài Chính - Ngân hàng 0
Nguyễn Minh Thư [Tài chính] Bàn về cổ phiếu quỹ Tài Chính - Ngân hàng 0
doandangphong [Tài chính] Hỗ trợ cho Phong tài liệu môn Tiền Tệ Ngân Hàng Tài Chính - Ngân hàng 1
TheWind [Tài chính] Đề thi cao học môn toán của trường DHNH TP. HCM Tài Chính - Ngân hàng 5
TheWind [Tài chính] Đề thi cao học môn kinh tế chính trị của trường DHNH TP.HCM Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Cho vay thấu chi (Overdraft) là gì? Tài Chính - Ngân hàng 3
vermouth [Tài chính] Kiến thức cơ bản về cổ phiếu Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Nghề môi giới chứng khoán_Broker Tài Chính - Ngân hàng 4
vermouth [Tài chính] Một số nội dung, kinh nghiệm quý báu khi thi vào Bank Tài Chính - Ngân hàng 3
vermouth [Tài chính] Vốn tự có của Ngân hàng bao gồm những gì? Tài Chính - Ngân hàng 0
ungtiendung [Tài chính] Có bạn nào có đề thi cao học Tài chính Ngân hàng không? Tài Chính - Ngân hàng 0
TheWind [Tài chính] Đề thi tuyển NVTD+KT của VietCombank. Tài Chính - Ngân hàng 5
TheWind [Tài chính] Đề thi tuyển NVTD của VPBank. Tài Chính - Ngân hàng 3
ungtiendung [Tài chính] Đề thi vào Liên Việt Bank Tài Chính - Ngân hàng 2
TheWind [Tài chính] Đề thi tuyển NVTD của Sacombank 2009 Tài Chính - Ngân hàng 5
ungtiendung [Tài chính] ACB đứng đầu bảng xếp hạng tín nhiệm các ngân hàng Việt Nam Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Một số câu hỏi kiểm tra trắc nghiệm nhân viên tín dụng Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Ưu và nhược điểm của lãi suất cố định và lãi suất thả nổi Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Lợi nhuận của ngân hàng: có thực sự cao? Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Vì sao ngân hàng ngại tăng vốn? Tài Chính - Ngân hàng 0
TheWind [Tài chính] Nhận diện về khủng hoảng Ngân hàng! Tài Chính - Ngân hàng 0
vermouth [Tài chính] Mối quan hệ giữa lãi suất và tỷ giá hối đoái Tài Chính - Ngân hàng 1
vermouth [Tài chính] Thuật ngữ trong ngoại hối Tài Chính - Ngân hàng 1
vermouth [Tài chính] 5 trường hợp Ngân hàng phải giảm vốn điều lệ bắt buộc Tài Chính - Ngân hàng 1
vermouth [Tài chính] LỊch sỬ ra ĐỜi mÁy atm Tài Chính - Ngân hàng 2
TheWind [Tài chính] Sổ tay tín dụng cho các bạn tham khảo Tài Chính - Ngân hàng 7
vermouth [Tài chính] Quy trình tín dụng của ngân hàng Tài Chính - Ngân hàng 5
TheWind [Tài chính] Lơi nhuận của ngân hàng? Tài Chính - Ngân hàng 3
vermouth [Tài chính] Phân biệt: kỳ phiếu - séc - hối phiếu Tài Chính - Ngân hàng 1
vermouth [Tài chính] dành cho bạn nào muốn trở thành nhân viên tín dụng Tài Chính - Ngân hàng 1
vermouth [Tài chính] đề thi vào NH ViettinBank Tài Chính - Ngân hàng 12
vermouth [Tài chính] các NH tốt nhất thế giới năm 2009 Tài Chính - Ngân hàng 1

Similar threads

Similar threads

Similar threads

Top