Nguyễn Phi Vân
Chuyên gia
Trong 1 event có bạn hỏi vầy, cô nói xây dựng quan hệ vững bền rất quan trọng, nhưng quan hệ xây dựng sao nó mới vững bền? Giờ viết lại góc nhìn của mình cho các bạn tham khảo nhé.
Trên đời này có ba loại quan hệ. Quan hệ thứ nhất là dependent - quan hệ phụ thuộc. Đã gọi là phụ thuộc thì cũng dễ hiểu thôi, người này dựa dẫm vào người kia. Có khi là về vật chất, tiền bạc. Có khi là về tình cảm, tinh thần, tư duy. Dù là gì, một người hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn phụ thuộc vào người khác, không có khả năng tự chủ, tự suy nghĩ, tự vận hành cuộc sống và sự nghiệp của mình. Khi ở trong một quan hệ phụ thuộc như vậy, người ta không có nhiều lựa chọn hoặc cũng có người không muốn lựa chọn vì chỉ cần dựa dẫm. Đương nhiên, trong một quan hệ phụ thuộc, người bị phụ thuộc không có tiếng nói và vì vậy quan hệ này hoàn toàn phụ thuộc vào người đang nắm giữ quyền lực. Một khi sức mạnh của quan hệ chỉ nằm trong tay của một người thì đương nhiên quan hệ đó hoàn toàn không bền vững. Tuổi thọ của quan hệ phụ thuộc vào nhu cầu sở hữu quan hệ của người nắm giữ sức mạnh. Khi nhu cầu sở hữu không còn vì quan hệ không mang lại lợi ích cho chủ thể nữa, người sở hữu quan hệ sẽ tự mình cắt đứt nó. Chỉ có 2 cách để tiến hoá với quan hệ này thôi. Một là bạn dứt bỏ nó bằng cách xoá bỏ sự phụ thuộc. Hai là bạn cam chịu nó, vận hành theo qui luật của nó và đừng bao giờ than phiền.
Đối lập với quan hệ phụ thuộc là quan hệ independent - độc lập. Một khi đã gọi là độc lập nghĩa là không ai phụ thuộc vào ai, không ai liên quan đến ai, không ai vì cớ gì mà hệ lụy đến ai. Một khi đã độc lập, không liên quan hay phụ thuộc ai, người ta có thể đưa ra quyết định và chính kiến của chính mình mà không cần phải đắn đo suy nghĩ về ảnh hưởng của quyết định này lên bất kỳ ai khác. Khi một quan hệ được sinh ra từ ngả giao của những người độc lập, quan hệ đó chỉ mang tính hợp tác, collab nhất thời, ngắn hạn trong một dự án, vấn đề, chương trình cụ thể nào đó. Để quan hệ này thành công, đương nhiên việc collab phải mang lại lợi ích tương ứng và tương đương cho những người tham gia. Bằng không, người ta sẽ không bước vào hợp tác này, hoặc hợp tác xong sẽ không có lần sau.
Cuối cùng, quan hệ lâu dài và bền vững là quan hệ inter-dependent - có qua có lại. Ông bà mình đã biết chuyện này từ xưa, nên mới có những câu ngạn ngữ như “Có qua có lại mới toại lòng nhau, hay “Bánh ít trao đi, bánh quy trao lại.”Tiếng Anh cũng có một câu tương tự, “Scratch my back and I’ll scratch yours - Hãy gãi lưng tôi thì tôi sẽ gãi lưng bạn”. Đời này, không có gì là đường một chiều cả. Không ai suốt ngày chỉ trao đi, trao cho mà không nhận được bất kỳ điều gì ngược lại, trừ phi họ xem việc trao đi là giá trị sống. Bằng không, nếu chỉ biết nhờ vả, yêu cầu, nhận về từ người khác mà bản thân không trao đi bất kỳ một giá trị gì ngược lại thì trước sau gì quan hệ đó cũng chấm dứt. Đơn giản vậy thôi. Nếu bản thân mình không trao đi được một giá trị gì thì vin vào đâu mà bạn có quyền đòi hỏi, yêu cầu, mong muốn người khác cứ phải trao đến giá trị cho bạn? Không có quan hệ một chiều. Chỉ có quan hệ trao giá trị qua lại mới có thể phát triển bền vững. Trả lời câu hỏi cho bạn trẻ rồi đó. Nếu bạn thực sự muốn xây dựng một quan hệ bền vững thì cả hai phải trao đi giá trị cho nhau. Vậy, bạn cần phải hỏi mình ngay lúc này, bạn có và có thể trao đi giá trị gì cho người đối diện?
Có người sẽ có sẵn giá trị để trao đi, nhưng trước giờ chưa làm chuyện này. Trong trường hợp đó, bạn chỉ cần mở lòng ra và hiểu được giá trị của sự có qua có lại. Đối với những ai chưa tìm được hoặc cảm thấy mình chưa có giá trị gì để trao đi thì nhiệm vụ của bạn là phải xây dựng được giá trị đó. Ai trên đời này cũng có một giá trị gì đó, một thế mạnh gì đó có thể sử dụng để giúp đỡ người khác. Vấn đề là bạn có nhận thức và quyết tâm làm được điều này hay không. Làm được, bạn sẽ trở thành người có giá trị, có giá trị để trao đi và vì vậy có giá trị để chia sẻ qua lại. Đây chính là lúc bạn có thể xây dựng quan hệ bền vững vì quan hệ đó hoàn toàn không một chiều.
Vậy thôi. Cuộc đời vốn đơn giản và nguyên tắc sống sao cho có trước có sau cũng cực kỳ giản đơn. Chỉ cần chúng ta để ý một chút, tập trung và kiên trì một chút, mọi thứ trong cuộc sống đều sẽ dễ dàng và nhẹ nhàng hơn rất nhiều. Quan hệ cũng vậy. Đừng bắt đầu từ đường một chiều….
Nguyễn Phi Vân
