Nguyễn Phi Vân
Chuyên gia
Hôm qua, gặp lại đứa em sau mấy năm Covid, và nghe câu chuyện của em về cuộc chiến chiến chống trầm cảm cùng con 2 năm qua. Bạn teen nhà em từ nhỏ tới lớn luôn thuộc hàng top trong tất cả mọi thứ, từ việc học đến các hoạt động trong trường học. Bao năm, em chẳng phải lo lắng gì, chỉ cần tự hào khi họp phụ huynh và nghe người khác khen con mình là đủ. Có lẽ, khi các con tỏ ra giỏi hay xuất sắc quá, người làm phụ huynh cũng cho rằng đó là chuyện “expected” - chuyện đương nhiên. Còn đằng sau sự xuất sắc đó có những áp lực hay cảm xúc gì mà các con giấu kín hay không, chưa chắc người lớn đã biết hay cố tình tìm hiểu. Có khi các con không nói, không tâm sự, không chia sẻ không có nghĩa là các con không có áp lực. Có khi, sự ít chia sẻ lại là một áp lực, vì từng chút từng chút một, từng chuyện từng chuyện một, áp lực đó càng ngày càng lớn cho tới khi không thể mang vác nổi….
Và một ngày, bạn teen bỗng dưng lăn ra trầm cảm, đặt câu hỏi tại sao mình phải sống, và cuộc đời này rồi có ý nghĩa gì. Em chới với. Sao lại có thể như thế được? Không có lý gì và không có logic nào cho chuyện con mình bỗng vướng vào căn bệnh quái ác này. Mọi thứ có vẻ đã rất ổn. Sự chăm lo có vẻ đã rất ổn. Hệ thống hỗ trợ từ trường học và gia đình có vẻ đã rất ổn. Nhưng bạn teen không ổn. Và đó, cũng là bước ngoặt thay đổi cuộc sống của em. 2 năm, em không ngủ ngon giấc, vì sợ con mình làm điều thiếu suy nghĩ. 2 năm, em đi tìm mọi phương cách, ai chỉ gì làm đó, để tìm cách chữa bệnh cho con. 2 năm, người mẹ không còn tâm trí để nghĩ về bất kỳ điều gì khác ngoài việc làm sao cho con quay trở lại. “Phải chi nó đừng quá xuất sắc. Giờ, trong tình trạng này, em chẳng mong muốn gì khác nữa. Chỉ cần con lơ ngơ nhưng vui vẻ, bình an là đủ.” Lời mong ước rất đời thường và nhỏ bé của một người mẹ, rồi có đủ sức mạnh để con được “lơ ngơ”?
“Có lẽ em đã quá chú trọng vào việc tạo điều kiện cho con tìm được hạnh phúc từ bên ngoài, từ bạn bè, từ trường học, từ môi trường. Có lẽ em đã không dành đủ thời gian và sự quan tâm đến việc xây dựng nội lực cho con.” Em nói, trong sự tiếc nuối muốn quay trở về quá khứ, để có thể làm khác đi, để có thể nghĩ khác đi. “Nhưng em ạ, mọi thứ trong đời xảy ra đều có một lý do nào đó, để dạy ta một bài học nào đó. Đừng tiếc nuối hay đẩy mình về quá khứ. Quá khứ chỉ là nơi để ta nhìn lại, phản tư, nhặt bài học lên, bỏ compromise xuống, và biết ưu tiên tiếp theo trong cuộc sống có thể là gì. Mọi việc xảy ra trên đời đều có nguyên nhân của nó, có sự thông thái của nó, và có cả định hướng của nó. Đôi khi, việc duy nhất ta nên làm là chậm lại, cho bản thân thời gian và không gian để nghiệm lại, vỡ ra, và chọn hạnh phúc làm dấu chỉ mới trong đời. Hạnh phúc, có thể do hoàn cảnh thúc đẩy để được định nghĩa lại, thấm thía hơn, và trở thành lựa chọn quan trọng nhất trong đời. Có thể, đó chính là sự khởi đầu của một hành trình nhân gian ý nghĩa hơn rất nhiều, sắc màu hơn rất nhiều, bình an hơn là chắc chắn….
Nhưng cũng có lẽ, đây chính là điểm tựa để khoảng cách thế hệ được nhận dạng. Chúng ta, những thế hệ lớn lên trong khó khăn, thiếu thốn, trong sự trầy trật của môi trường, có lẽ đã được tôi luyện để đương nhiên mạnh mẽ hơn, vượt qua thử thách dễ dàng hơn, dễ chấp nhận và thoả hiệp hơn giữa những lằn ranh mỏng manh của khái niệm. Nhưng thế hệ tiếp nối, thế hệ con cháu chúng ta, các bạn đang sinh ra và lớn lên trong một môi trường và hoàn cảnh rất khác, trong chuyển động toàn cầu hoá, trong thế giới phygital lúc ảo lúc thật. Vì vậy, các em suy nghĩ khác, hành động khác, tin vào những điều rất khác. Niềm vui, sự bình an, hạnh phúc của các em là những mảng màu phần nhiều không giống với chúng ta.
Vì vậy, phụ huynh và cả các em cần được học bài học tôn trong sự đa dạng, tôn trọng giá trị và văn hoá thế hệ, học cách giao tiếp và cộng tác tốt hơn trong sự tôn trọng bản sắc cá nhân của mỗi người. Ai cũng có quyền được lơ ngơ theo cách mà họ muốn. Ai cũng có quyền chọn ý nghĩa sống theo giá trị riêng mà họ mong muốn. Ai cũng có quyền được theo đuổi những giấc mơ không giống ai, không mặc đồng phục mà xã hội cố gắng áp vào. Khi và chỉ khi chúng ra tự do trong tâm hồn và suy nghĩ của chính mình, chúng ta mới học được cách tôn trọng sự phát triển và hành trình riêng tư của các em, và có quyền yêu cầu sự tôn trọng ngược lại từ các em đối với những giá trị thế hệ mà ta đang gánh vác.
Con người, thật ra cuối cùng đơn giản lắm. Tất cả chúng ta đều mong cầu hạnh phúc, dù hạnh phúc có thể chuyển muôn màu vạn sắc khác nhau. Hạnh phúc là gì với người này không liên quan gì đến người kia, vì họ nghĩ khác, muốn khác, mơ khác. Không ai có thể áp đặt hạnh phúc của mình lên giấc mơ ai đó. Càng không ai có quyền đòi hỏi ai đó phải làm gì để đáp ứng hạnh phúc cho mình. Hạnh phúc là do ta tự tạo ra, cho bản thân ta, rồi mang chia sẻ khắp muôn phương. Hạnh phúc không đến từ bên ngoài, từ sự ban ơn, trao tặng hay hy sinh của bất kỳ ai khác. Ta chỉ có thể giúp ai đó tự gieo trồng hạnh phúc cho chính họ. Ta không bao giờ có thể nuôi lớn một cành hoa hay một cây đại thụ hạnh phúc rồi bứng từ nhà mình trồng xuống nhà ai. Vì đó, cuối cùng cũng chỉ là cái hoa và cái cây của bạn, không phải của họ. Khi khu vườn hạnh phúc của ai đó trồng toàn hoa của bạn, có khi đó lại là gieo áp lực hay sự hoang tưởng về hạnh phúc cho ai đó, khiến họ càng trở nên không hạnh phúc.
Thôi thì, hãy để cho ai đó được “lơ ngơ” theo cái cách khiến cho họ trở nên hạnh phúc. Và thôi thì, ta nên ủng hộ cho sự lơ ngơ mang bản sắc riêng của mỗi người, nếu sự “lơ ngơ” đó chính là điều họ cần để đặt bước chân đầu tiên trên hành trình chạm vào hạnh phúc của bản thân.
Nguyễn Phi Vân
