[Khoa học] Bổ đề cơ bản Langlands dưới con mắt của JOE

swynts

Cây đang thụ phấn
Tình cờ đọc được bài viết thú vị này của JOE ( (blogger nước ngoài nổi tiếng nhờ viết blog bằng tiếng Việt - anh chàng nhí nhố hay xuất hiện trên mấy kênh "teen" ấy) .

Vừa rồi báo chí kể nhiều về giáo sư Ngô Bảo Châu. Bố, mẹ anh làm gì, trước đây anh học ở đâu và được giải thưởng gì. Anh đã nhận giải thưởng Fields ở thành phố nào, được ai trao tặng huy chương. Thậm chí báo chí có nói công trình của anh dày 169 trang (chính xác quá nhỉ!), và tên của nhà xuất bản phát hành tạp chí đã công bố công trình đó.
Tuy nhiên, báo chí ít nhắc đến nội dung công việc anh ấy đã làm – công việc khiến anh ấy được chọn là người xứng đáng nhận giải thưởng Fields. “Nói chung anh ấy giỏi toán”, là khái niệm sơ sơ của đa số tác giả viết bài liên quan. Khái niệm đó thường được thể hiện bằng ngôn ngữ rất hoành tráng, nhưng vẫn là khái niệm sơ sơ.
Các tác giả thường dừng lại ở câu “Ngô Bảo Châu đã chứng minh được “Bổ đề cơ bản” (thỉnh thoảng cho chút tiếng Pháp vào cho oách: “Le lemme fondamental pour les algèbres de Lie”). Nhưng “Bổ đề cơ bản” là gì và vì sao chứng minh nó?
Tôi không giỏi toán nhưng tôi nghĩ các vấn đề khoa học có thể được thể hiện bằng ngôn ngữ thú vị và dễ hiểu nếu tác giả bỏ chút thời gian nghiên cứu. Tôi đã nghiên cứu và thấy câu chuyện thật thú vị, không kể cho các bạn nghe thì...phí quá!
Câu chuyện bắt đầu như thế này. Cách đây rất lâu các nhà toán học đã công bố hai lý thuyết quan trọng: lý thuyết số học và lý thuyết nhóm (number theory, group theory). Bản chất của hai lý thuyết đó tôi sẽ để cho bác “Wiki” giải thích – điều nên nhớ là (a) hai lý thuyết ấy rất quan trọng trong thế giới toán học và (b) hai lý thuyết ấy từ xa nhìn riêng biệt với nhau, như hai cành của một thân cây.

ngobaochau.jpg


Cách đây khoảng 30 năm, một nhà toán học Canada tên Robert Langlands đã công bố rằng ông ấy nghĩ hai lý thuyết ấy có sự liên quan rất đa dạng. Quan điểm của Robert (và cách thể hiện quan điểm đó) đã làm cho nhiều nhà toán học thực sự choáng! Robert cũng tự làm choáng mình nữa – ông phát biểu rằng sẽ mất mấy thế hệ để chứng minh sự liên quan đa dạng mà ông ấy cho rằng có tồn tại.
“Nhưng bước đầu tiên sẽ tương đối dễ thực hiện”, ông Robert tự tin nói với đồng nghiệp.
“Bước đầu tiên” đó Robert đặt tên là "fundamental lemma”, và đó chính là “Bổ đề cơ bản” mà các bạn nghe kể nhiều thời gian gần đây.
Ông Robert tựa như đang đứng trên đảo nhỏ. Nhìn về phía Đông là một con tàu lớn. Nhìn về phía Tây cũng là một con tàu lớn. (Hai tàu không có người lái, trôi trên mặt biển.) Robert không nhìn kỹ được nhưng vẫn cho rằng hai con tàu đó có nhiều điểm chung. Có khi sản xuất cùng loại thép. Có khi chân vịt cùng cỡ. Có khi bánh lái của “tàu Đông” hướng về phía tay phải thì bánh lái của “tàu Tây” sẽ tự động hướng về phía tay trái.
Khỏi phải nói hai con tàu đó là lý thuyết số học và lý thuyết nhóm.
Với Robert, việc chứng minh “bổ đề cơ bản” có thể so sánh với việc ném hai sợi dây có móc sang hai tàu. Khi việc đó làm xong, các nhà toán học khỏe mạnh có thể đứng trên đảo cùng Robert, dùng dây kéo hai tàu gần nhau. (Khi đó mới nhìn kỹ được, tìm ra sự liên quan.) Việc kéo hai con tàu gần nhau và so sánh là việc Robert nghĩ sẽ mất mấy thế hệ. Nhưng việc ném hai sợi dây có móc đó ông Robert nghĩ sẽ nhanh thôi.
Nhưng ông Robert đã nhầm. Việc ném dây khó lắm. Robert cùng một số em sinh viên đã ném thử mấy lần nhưng lần nào cũng thất bại. Họ chỉ biết ném gần (không chính xác được) và dùng dây loại mỏng.
Đảo của Robert trở thành đảo nổi tiếng. Suốt 30 năm có rất nhiều nhà toán học sang “ném thử” Ai cũng lau mồ hôi và kêu lên “khó quá!” Nhiều nhà toán học trên đất liền chuẩn bị công cụ dùng để kiểm tra và so sánh hai con tàu lúc được kéo về đảo (kéo gần nhau!). Họ sản xuất máy để kiểm tra loại sơn, lập trình phần mềm để phân tích hai chân vịt. Thậm chí có người tập lái tàu và tập cách đứng trên boong tàu để không bị say sóng. Những công việc và sự tập luyện đó sẽ thành vô nghĩa nếu không có người ném dây chính xác.
Và rồi xuất hiện anh Ngô Bảo Châu. Nghe kể về đảo của Robert, anh bơi sang xin ném thử. “Được chứ!”, các nhà toán học giỏi nhất thế giới động viên. “Anh cứ thử thoải mái đi, thử mấy lần cũng được, thử xong ngồi cùng chúng tôi uống trà đá nhé!”
Anh Châu ném thử một lần, ném rất mạnh, dùng loại dây nặng nhất. Các nhà toán học kia đứng lên ngạc nhiên, nhiều cốc trà đá rơi xuống đất. Cách ném của anh Châu rất lạ; anh dùng kỹ thuật đặc biệt mà chưa ai thấy bao giờ. “Ném thật đi anh ơi!”, các nhà toán học động viên tiếp. “Biết đâu anh sẽ là nhà toán học đầu tiên bắt tàu hai tay!”
Ngô Bảo Châu ném thật. Và chính xác. Hai cái móc dính vào hai con tàu ngay, mọi người vỗ tay ầm ĩ. Rồi anh Châu bảo các nhà toán học đứng trên đảo Robert cầm dây giúp (và bắt đầu kéo hai tàu gần nhau), để anh ấy có thể đi sang Ấn Độ nhận giải thưởng Fields.
Câu chuyện kết thúc tại đây.
Chứng minh “Bổ đề cơ bản” là một trong những thành công lớn nhất của toán học hiện đại, được tạp chí Time bình chọn là 1 trong 10 phát minh khoa học tiêu biểu của năm 2009. Vì Ngô Bảo Châu đã hoàn thành việc này, nên những năm tới đây các nhà khoa học thế giới có thể tự tin nghiên cứu sự liên quan giữa lý thuyết số học và lý thuyết nhóm. Đó thực sự là một thành đạt tuyệt vời – cả Việt Nam nên tự hào về người ném dây có tên Ngô Bảo Châu.

JOE



Vừa rồi là câu chuyện vui của JOE :) rất thú vị . Nếu vẫn còn tò mò về bổ đề cơ bản , bạn có thể đọc :

Lá thư mùa hè ( THT )


Bản báo cáo tóm tắt về bổ đề cơ bản của GS Ngô Bảo Châu .


sw
 

Thiên Sứ

[♣]Thành Viên CLB
Một kiểu so sánh rất thú vị :mimcuoi:
Quả thật cũng không có nhiều người biết được Ngô Bảo Châu đã được nhận giải thưởng Feilds nhờ công trình khoa học gì. Như anh đã nói, mọi người chỉ đơn thuần biết là ông giỏi Toán. Chấm hết.
Có lẽ nên có nhiều người hơn biết được những điều đã làm nên một Ngô Bảo Châu nổi tiếng của Việt Nam là như thế nào :mimcuoi:
 

Sóng

Thanh viên kỳ cựu
Thành viên BQT
Thỉnh thoảng lôi mấy bài cũ ra tìm đọc, và phát hiện những điều rất thú vị, thú vị như những con người đã viết những bài này vậy.
Bởi thế, hy vọng nó sẽ còn mang lại điều thú vị cho nhiều người nữa.
 

Bình luận bằng Facebook

Similar threads
Thread starter Tiêu đề Diễn đàn Trả lời Date
tritai [Khoa học] Vì sao pin điện thoại sạc đầy vẫn hết nhanh? Khoa Học 1
tritai [Khoa học] Cá heo kỳ diệu Khoa Học 0
tritai [Khoa học] Câu chuyện có thật về một con gà không đầu Khoa Học 2
tritai [Khoa học] Vì sao con người "sợ" màu đỏ Khoa Học 1
tritai [Khoa học] Công dụng của bã cafe Khoa Học 0
kieule [Khoa học] Giúp các bạn biết Nước hoa được điều chế như thế? Khoa Học 0
elsonhoang [Khoa học] Thiếu ngủ vẫn học tốt Khoa Học 0
lampham [Khoa học] giúp mình với các bạn ơi Khoa Học 2
mr.ken007 [Khoa học] Cách xử trí tốt nhất khi nơi bạn ở có sự cố phóng xạ Khoa Học 2
elsonhoang [Khoa học] Vài đức tính cần thiết cho công tác Khoa Học Khoa Học 0
cruiseBK [Khoa học] Con Trai " Vòi Voi" Khoa Học 0
cruiseBK [Khoa học] Chế kim cương từ tro cốt... Khoa Học 0
Thiên Sứ [Khoa học] Phát hiện hành tinh giống Trái đất Khoa Học 0
N [Khoa học] 20 sự thật..khủng khiếp :-ss Khoa Học 1
Tom [Khoa học] Số 7 Kỳ Diệu Khoa Học 3
swynts [Khoa học] Xếp Rubik trong 5 bước Khoa Học 3
swynts [Khoa học] Grigory Perelman - Tuổi thơ bị đánh mất - thiên tài khổ hạnh Khoa Học 1
swynts [Khoa học] I-dosing / Ma Túy hitech Khoa Học 3
KendyDat [Khoa học] Người cây - Tree man Khoa Học 4
KendyDat [Khoa học] Những cặp song sinh kì lạ nhất trên thế giới Khoa Học 0
KendyDat [Khoa học] Những khám phá thú vị về Hổ Khoa Học 0
KendyDat [Khoa học] Cô gái làm thay đổi y học thế giới Khoa Học 0
KendyDat [Khoa học] Mona Lisa...là đàn ông ! Khoa Học 2
KendyDat [Khoa học] Có thể tangnam2 đã biết ! Khoa Học 0
KendyDat [Khoa học] Có thể tangnam2 chưa biết ! Khoa Học 22
vinguyen [Khoa học] Ý nghĩa các loài hoa Khoa Học 3
swynts [Khoa học]Parkour - Nghệ thuật di chuyển Khoa Học 14
vermouth [Khoa học] 9 phát hiện lý thú về bộ não Khoa Học 1
Heineken [Khoa học] Chú ý khi...ngáp ! Khoa Học 4
TQV [Khoa học] Những cảm giác cận tử kỳ lạ Khoa Học 3
TQV [Khoa học] Muỗi thích ai nhất ? Khoa Học 11
TQV [Khoa học] Cô gái có bàn chân “nhả” ngọc Khoa Học 0
TQV [Khoa học] Những hang động lừng danh thế giới Khoa Học 1
TQV [Khoa học] Ai là nhà bác học vĩ đại nhất ? Khoa Học 2
TQV [Khoa học] Làm việc luân phiên là kết quả của tiến hóa Khoa Học 0
swynts [Khoa học] ký tên để "Cứu lấy sông Mekong" Khoa Học 4
mercury [Khoa học] Những “bà mẹ” tệ nhất trong thế giới động vật Khoa Học 0
TQV [Khoa học]Chiến tranh Thế giới thứ III sẽ nổ ra vào năm 2010 theo tiên tri của Vanga? Khoa Học 13
mercury [Khoa học] Loài vật lột xác! Khoa Học 0
mercury [Khoa học] Sao chổi - bí ẩn của vũ trụ Khoa Học 0
mercury [Khoa học] Chim ruồi Khoa Học 0
TQV [Khoa học] Phát minh khởi nguồn cách mạng công nghiệp Khoa Học 0
_ice_ [Khoa hoc] Ăng ten “giấy” thu năng lượng xung quanh. Khoa Học 0

Similar threads

Similar threads

Similar threads

Top